ΛΟΓΟΚΡΙΣΙΑ, ΕΚΚΛΗΣΙΑ, ΠΑΡΑΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΑ

Η Espresso του μεσονυκτίου
 

Δεν ξέρουμε αν η Espresso ενημερώνει την Ιερά Σύνοδο ή είναι η Σύνοδος εκείνη που εμπνέει την εφημερίδα. Το σίγουρο είναι ότι το μαύρο ράσο συμπλέει με τη ροζ δημοσιογραφία για να μας σώσουν από τους βλάσφημους καλλιτέχνες και συγγραφείς.

Ωρες πολλές περίμενε κάτω απ' τον ήλιο στο προαύλιο των δικαστηρίων της Ευελπίδων να έρθει η σειρά του να δικαστεί ο επιμελητής της έκθεσης Outlook την προηγούμενη Παρασκευή 3 Ιουνίου. Η υπόθεση είναι γνωστή. Ο κ. Χρήστος Ιωακειμίδης είχε την ατυχή έμπνευση να οργανώσει την εικαστική αυτή έκθεση στο πλαίσιο της Πολιτιστικής Ολυμπιάδας το φθινόπωρο του 2003, χωρίς να θέσει υπόψη του κ. Γιώργου Καρατζαφέρη, του κ. Εβερτ και του κ. Χριστόδουλου τις επιλογές του. Ετσι, όταν ο πρώτος στις 9/12/03, ενάμιση δηλαδή μήνα μετά τα επίσημα εγκαίνια της έκθεσης, πληροφορήθηκε (από ποιον άραγε;) ότι μεταξύ των πινάκων εκτίθεται και το έργο του Βέλγου Τιερί ντε Κορντιέ, το οποίο θεώρησε βλάσφημο, απευθύνθηκε στη Βουλή και στον εισαγγελέα του Αρείου Πάγου ζητώντας άμεση δράση. Το ίδιο απόγευμα τα κανάλια πρόβαλαν εκτενώς το «σκάνδαλο», ο κ. Εβερτ έστειλε τελεσίγραφο («αν δεν κατέβει μέχρι την Παρασκευή θα το κατεβάσω εγώ») και την επομένη (10/12/03) πήραν τη σκυτάλη οι εφημερίδες, με πρώτη την Espresso που αφιέρωσε στην υπόθεση μαχητικό πρωτοσέλιδο («Εκθεση ντροπής με τις ευλογίες του Υπουργείου Πολιτισμού: Πλήρωσε 300.000 ευρώ για να ρεζιλέψουν τον Χριστό και τον σταυρό») και από κοντά τη Χώρα και την Απόφαση που πρόβαλαν κι αυτές το θέμα στην πρώτη σελίδα αλλά όχι ως κύριο («Ντροπή κ. Βενιζέλο» και «Ο πίνακας του αντίχριστου!» αντίστοιχα).

Τελικά η δίκη του κ. Ιωακειμίδη δεν έγινε. Ηταν τελευταία στο πινάκιο, με αριθμό 83, και βέβαια κανένα δικαστήριο δεν θα προλάβαινε να φτάσει σ' αυτήν. Αλλωστε το κατηγορητήριο δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να σταθεί, αφού ο άνθρωπος που διώκεται είναι αυτός που απέσυρε τον πίνακα μόλις εκδηλώθηκε η αντίδραση Καρατζαφέρη, Εβερτ, κ.λπ.

Το ενδιαφέρον είναι όμως ότι αυτή τη φορά δεν υπήρξε καμιά κινητοποίηση του οργανωμένου (παρα)χριστιανικού κυκλώματος, το οποίο μας είχε συνηθίσει να δίνει τον τόνο σ' αυτού του είδους τις διώξεις και πολλές φορές να επιβάλλει και τις διοικητικές ή δικαστικές αποφάσεις.

Απελπιστικά μόνος του ο μάρτυρας κατηγορίας π. Επιφάνιος Οικονόμου, ο γνωστός εκπρόσωπος του Αρχιεπισκόπου σε αναστολή. Μοναδικός, αλλά αυτόκλητος συμπαραστάτης του ο επίσης γνωστός απόστρατος Αντώνης Ναξάκης, ο οποίος, μάλιστα, εκδήλωνε τη δυσαρέσκειά του και την απορία του που δεν υπήρξε κινητοποίηση πιστών για να στηριχτεί η λογοκριτική προσπάθεια.

Το ίδιο σκηνικό είχαμε ζήσει και πριν από λίγες βδομάδες, όταν δικάστηκε σε δεύτερο βαθμό η υπόθεση του αυστριακού κομίστα Χάντερερ. Και πάλι μόνον ένας επίσημος εκπρόσωπος της Εκκλησίας βρέθηκε στην αίθουσα του εφετείου (μαζί με έναν συνεργάτη συνοδό του) για να καταθέσει υπέρ της κατάσχεσης του βιβλίου και της καταδίκης του διάσημου δημιουργού. Ούτε ένας θιγμένος πιστός δεν βρέθηκε να προπηλακίσει τους βλάσφημους, ούτε ένα αγανακτισμένο στέλεχος του ΕΛΚΙΣ ούτε ένας παλαιοημερολογίτης καλόγερος.

Εκσυγχρονισμός της λογοκρισίας

Τα δυο αυτά πρόσφατα παραδείγματα σημαδεύουν μια νέα τάση στον τρόπο ενεργοποίησης των λογοκριτικών μηχανισμών που κινητοποιούνται στο όνομα του αντιβλασφημικού αγώνα με στόχο έργα τέχνης, βιβλία ή κινηματογραφικά έργα. Μέχρι πριν από λίγα χρόνια την πρωτοβουλία είχαν παραεκκλησιαστικές οργανώσεις, περιθωριακές ομάδες καλογέρων και πολιτικοθρησκευτικά γκρουπούσκουλα. Θυμίζουμε τη χαρακτηριστική περίπτωση των διαδηλώσεων και των βανδαλισμών στους κινηματογράφους που έπαιζαν τον «Τελευταίο Πειρασμό» του Σκορσέζε το 1988. Προηγήθηκε τότε αυτή η «λαϊκή αντίδραση» και ακολούθησε η Εκκλησία και τελευταίος κινήθηκε ο μηχανισμός της εισαγγελίας.

Εδώ όμως και λίγο καιρό τα πράγματα έχουν αλλάξει. Διαπιστώνουμε ότι σε όλες τις πιο πρόσφατες παρόμοιες περιπτώσεις η πρωτοβουλία αναλαμβάνεται από προσωπικότητες συνδεόμενες με την Ιεραρχία και από μέσα ενημέρωσης. Κατά παράδοξο τρόπο, την πρωτοκαθεδρία σ' αυτές τις υποθέσεις φαίνεται να έχει η εφημερίδα Espresso, η οποία φημίζεται για την ιδιότυπη σεμνοτυφία της. Ενα αδιόρατο νήμα συνδέει την εφημερίδα με τη Ιερά Σύνοδο. Λές και κάθε πρωί οι αρμόδιοι Ιεροελεγκτές της μονής Πετράκη περιμένουν την Espresso για να δουν αν κάποιος συγγραφέας ή ζωγράφος παραβίασε τους κανόνες των Οικουμενικών Συνόδων.

Σημείο καμπής στην εκσυγχρονιστική αυτή τροποποίηση του μηχανισμού ελέγχου της τέχνης που επιδιώκεται να στηθεί ήταν η περίπτωση του βιβλίου του Μίμη Ανδρουλάκη «Μν». Η πρωτοβουλία είχε τότε αναληφθεί όπως συνήθως από ευαίσθητους φονταμενταλιστές. Η Ιερά Σύνοδος συνέπλευσε με ειδική καταδικαστική ανακοίνωση, αλλά δεν καλοείδε τα επεισόδια που δημιούργησαν οι ανεξέλεγκτοι ελληνορθόδοξοι, οι οποίοι έφτασαν στο σημείο να κάψουν δημόσια αντίτυπα του βιβλίου.

Με τη νέα μέθοδο αποφεύγεται η ταύτιση Εκκλησίας με τους ακραίους φονταμενταλιστές. Μπορεί το αποτέλεσμα να είναι το ίδιο, αλλά από την πλευρά της η Ιεραρχία μπορεί να ισχυρίζεται ότι δεν προκαλεί λογοκριτικές διώξεις, απλώς επισφραγίζει την αγανάκτηση της «κοινής γνώμης» που εκφράζει η εφημερίδα, δηλαδή η "κοινή γνώμη".

Τα γνωστότερα επεισόδια αυτής της νεότερης μορφής λογοκρισίας σημειώνονται τα τελευταία δυο χρόνια. Θυμίζουμε το ιστορικό αυτών των υποθέσεων:

1. Υπόθεση Χάντερερ

Η Espresso αφιερώνει στις 18/1/03 το πρωτοσέλιδό της στο κόμιξ του Αυστριακού Γκέρχαρντ Χάντερερ με τον τίτλο: «Η απόλυτη πρόκληση: Ο Χριστός πηγαίνει με γυναίκες, καπνίζει χασίς και κάνει σέρφινγκ. Ζητούν παρέμβαση του Εισαγγελέα για την βέβηλη βιογραφία κόμιξ». Η εισαγγελία ανταποκρινόμενη στο αίτημα της εφημερίδας παρήγγειλε στην Κρατική Ασφάλεια να προβεί σε κατάσχεση του βιβλίου και να γίνει επείγουσα προανάκριση για το αδίκημα «καθύβριση θρησκευμάτων διά του Τύπου».

Ο εκπρόσωπος του Αρχιεπισκόπου Επιφάνιος Οικονόμου επικροτεί τη δίωξη του καλλιτέχνη και του βιβλίου: «Επραξε καλώς ο εισαγγελεύς. Διότι δεν είναι δυνατόν να διακωμωδούνται τα ιερά και τα όσια και μάλιστα στο πρόσωπο του αρχηγού της Εκκλησίας μας, του Ιησού Χριστού». Η συνέχεια είναι γνωστή. Αρχική καταδίκη του καλλιτέρχνη, διεθνής διασυρμός της χώρας, πανηγυρική αθώωση στο Εφετείο.

2. Υπόθεση Outlook

Εδώ προηγήθηκε όπως είπαμε η ευαισθησία του Καρατζαφέρη και ακολούθησε ταυτόχρονη αντίδραση Εκκλησίας, Espresso και Εισαγγελίας.

3. Ροκ συγκρότημα Slipknot

Ισως η πιο ενδιαφέρουσα περίπτωση απόπειρας να απαγορευτεί κάποια καλλιτεχνική δραστηριότητα ήταν αυτή που σημειώθηκε πριν από λίγες μέρες με αφορμή την αναγγελία μιας ροκ συναυλίας στον Λυκαβηττό. Προηγήθηκε δισέλιδο αφιέρωμα της Espresso με τον τίτλο «Το συγκρότημα του σατανά έρχεται στην Ελλάδα» (22/5/05) και υπέρτιτλο: «Ο ερχομός των Slipknot έχει προκαλέσει έντονες αντιδράσεις και προβληματισμό σε γονείς και εκπροσώπους της Εκκλησίας».

Βλέπουμε εδώ την ίδια «προφητική» διατύπωση για τις αντιδράσεις της Εκκλησίας, που είχαμε συναντήσει και στην περίπτωση του Χάντερερ. Πράγματι, στις 27 Μαϊου, η Ιερά Σύνοδος με επιστολή προς τον διευθυντή του Φεστιβάλ Αθηνών κ. Μιχαήλ Στρατηγάκη ζητάει να απαγορευτεί η συναυλία του συγκροτήματος. Η επιστολή που έχει συνταχθεί από τη Συνοδική Επιτροπή επί των Αιρέσεων υπογράφεται («εντολή και εξουσιοδοτήσει της Ιεράς Συνόδου») από τον Αρχιγραμματέα της Σεραφείμ Χριστιανουπόλεως και κοινοποιείται και στον πολιτικό προϊστάμενο του Φεστιβάλ υπουργό Τουρισμού Δημήτρη Αβραμόπουλο. Παραθέτουμε αυτούσιο το κείμενο της επιστολής γιατί η επίσημη Εκλησία ομολογεί ότι αρκείται στο κριτήριο της Espresso για να ζητήσει την απαγόρευση:

«Από δημοσίευμα του Τύπου (εφημερίς Espresso, 22.5.2005) επληροφορήθημεν ότι, την 30ήν λήγοντος Μαΐου, εις το θέατρον Λυκαβηττού διοργανούται συναυλία του συγκροτήματος Slipknot. Κατά το δημοσίευμα, εις την ως άνω συναυλίαν: 'η μουσική, δεν θα ανεβάσει μόνο τους σφυγμούς του κεφαλιού σου μέχρι θανάτου, αλλά θα ελευθερώσει τις πιο σκοτεινές σου επιθυμίες, που προέρχονται από τα βάθη της ψυχής σου. Το Devilwork είναι δουλειά του διαβόλου, όπως και να 'χει. Ακολούθησε τη γραμμή για τη μουσική του σατανά'.

Κατά το αυτό δημοσίευμα, 'τα μέλη του γκρουπ, με κάθε ευκαιρία προβάλλουν σατανιστικά και παγανιστικά σύμβολα.... Εξίσου σοκαριστική είναι και η εμφάνιση των εννέα μελών του συγκροτήματος, οι οποίοι στις συναυλίες τους φορούν μαύρες στολές και φρικιαστικές μάσκες που θυμίζουν νεκροκεφαλές'.

Αν αληθεύει το ως άνω δημοσίευμα φρονούμεν ότι δέον όπως αποφευχθεί η πραγματοποίησις της ως άνω εκδηλώσεως, λαμβανομένου υπ' όψιν ότι είναι καθήκον παντός Δημοσίου Φορέως να προστατεύη τον Ελληνα πολίτην και ιδιαιτέρως τους νέους από κάθε εκδήλωσιν, η οποία προωθεί τον σατανισμόν και τις καταστροφικές λατρείες και αντιβαίνει εις το ισχύον Σύνταγμα».

Η υπόθεση έφτασε και στα κανάλια. Το βάρος της Συνοδικής επιστολής ήταν τέτοιο ώστε παρασύρθηκε ακόμα και ο χαμηλών τόνων π. Στυλιανός Καρπαθίου, ο οποίος φιλοξενείται συχνά στα τηλεοπτικά παράθυρα με τη διπλή ιδιότητα του ιερέα και του ψυχιάτρου. Ψάχνοντας να βρει επιχειρήματα που θα δικαιολογούσαν την απαγόρευση της συναυλίας ο π. Στυλιανός επέμεινε στο γεγονός ότι το συγκρότημα αυτό φορά μάσκες, πράγμα που κατά τη γνώμη του συνιστά απόδειξη ότι τα μέλη του είναι ψυχοπαθολογικές και επικίνδυνες προσωπικότητες (Alter, 30/5/05). Και έτσι διέγραψε -στο όνομα μάλιστα της επιστήμης- όλο το αρχαίο δράμα, το οποίο βέβαια στηριζόταν -όπως και το θέατρο πολλών αρχαίων πολιτισμών- στην υποχρεωτική χρήση της μάσκας. Και έμεναν να τον ακούνε εκστατικοί ο κακομοίρης ο Παυλόπουλος και οι άλλοι καλεσμένοι του δελτίου του.

Υπάρχουν όμως και λιγότερο γνωστές απόπειρες να λογοκριθούν βιβλία ή έργα τέχνης, όπου και πάλι συναντάμε μια αξιοσημείωτη σύμπλευση της Εκκλησίας με την ίδια εφημερίδα.

1. Ο Χάρι Πότερ

Στις 5/1/03 η Espresso αφιέρωσε το πρωτοσέλιδό της σε κάποιο ελληνικό βιβλίο, το οποίο υποτίθεται ότι αποκαλύπτει σκάνδαλο πίσω από τον πιο αγαπημένο ήρωα των παιδικών βιβλίων της εποχής μας: «Μαγεία και σατανισμός πίσω από τον Χάρι Πότερ! Αποκαλυπτικό βιβλίο σοκ! Ελληνας συγγραφέας αποκρυπτογραφεί το είδωλο εκατομμυρίων παιδιών». Εχουμε ξαναγράψει για την υπόθεση αυτή. Πρόκειται για την εκστρατεία της Πανελλήνιας Ενωσης Γονέων (ΠΕΓ), μετωπικής οργάνωσης της Επιτροπής Αιρέσεων της Εκκλησίας της Ελλάδας κατά των δημοφιλών παιδικών βιβλίων της Τζόαν Ρόουλινγκ.

Η επίθεση κατά του Χάρι Πότερ περιλαμβάνεται στο βιβλίο του Ιωάννη Μηλιώνη «Ναι ή Οχι στον Χάρι Πότερ», έκδοση ΠΕΓ, 2002, όπου καταγράφεται και η προτροπή ότι «θα πρέπει δυναμικά, πλην όμως διακριτικά, να αποφύγουμε να φέρουμε σε επαφή τα παιδιά μας με τα ψυχοφθόρα αυτά βιβλία και τις ταινίες (...) και, γιατί όχι, να χρησιμοποιήσουμε και τα μέσα που ο Νόμος μας δίνει σε παρόμοιες περιπτώσεις». Ευτυχώς τα μέσα αυτά δεν έχουν ακόμα χρησιμοποιηθεί στην περίπτωση τυο Χάρι Πότερ, αλλά η Espresso δεν παύει να το ζητάει. Με νέο πρωτοσέλιδο στις 4/12/04 η εφημερίδα αποκαλύπτει τη «Σχέση του Χάρι Πότερ με σατανιστική οργάνωση» αφού είχε πρώτα ανακαλύψει "χάπια έκσταση με τη μορφή του Χάρι Πότερ" (26/1/03).

2. Ο άρχοντας των Δαχτυλιδιών

Παρόμοια επίθεση δέχτηκε από την Espresso και το έργο του Τόλκιν. «Ο Αρχοντας των Δαχτυλιδιών μας οδήγησε στη λατρεία του Σατανά» διαβάζουμε στο πρωτοσέλιδο της 18/12/03.

Υπάρχουν, τέλος, και διάφορες άλλες παρόμοιες εκκωφαντικές καταγγελίες της εφημερίδας για λιγότερο ή περισσότερο σημαντικά ζητήματα για τα οποία δεν κινητοποιήθηκε η Εκκλησία. Ισως απλά δεν μπόρεσε:

- Πρωτοσέλιδο με τίτλο «Οργή για την έκθεση της ντροπής» (Κυριακή των Βαϊων, 24/4/2005) και υπέρτιτλο «Ζωγράφος γελοιοποιεί με πίνακες τον Χριστό και την Παναγία, Πρόκληση λίγο πριν από τις άγιες μέρες».

- Επίθεση στο τελευταίο βιβλίο του Ηλία Πετρόπουλου: «Το αμαρτωλό βιβλίο! Βρίζει προσωπικότητες της πολιτικής και κοινωνικής ζωής» (23/10/02).

- «Σοκάρει η αφίσα της ηδονής στους δρόμους» (5/4/02).

- «Εικόνα σοκ εμφανίζει την Παναγία με γένεια!» (19/12/02).

- «Θησαυρίζει ο ροκ-σταρ που υμνεί τον αντίχριστο!» (29/12/02).

- «Παράσταση-σοκ με γυμνό και σεξ σε θέατρο της Αθήνας» (26/03/03).

Πάντως η Εκκλησία δεν ασχολήθηκε (ως καθ' ύλην αναρμόδια) και με την άλλη πρόσφατη καταγγελία της Espresso (17/5/05), όπου ούτε λίγο ούτε πολύ η εφημερίδα χαρακτήριζε ως «σκληρό πορνό» μια ταινία του περίφημου σκηνοθέτη Γκριναγουέι: «Σκληρό πορνό στο κανάλι της Βουλής», έλεγε το πρωτοσέλιδο (με τις απαραίτητες βέβαια φωτογραφικές απεικονίσεις). Και συμπλήρωνε από κάτω: «Σοκ από ταινία με σεξουαλικά όργια σε ζώνη υψηλής τηλεθέασης». Εδώ η εφημερίδα ζητούσε την παρέμβαση του ΕΣΡ!

Και το μεν ΕΣΡ δεν παρενέβη, αλλά έσπευσαν να τοποθετηθούν επί του ζητήματος διάφοροι πολιτικοί, δημοσιογράφοι και αναλυτές. Ευτυχώς εκείνες τις μέρες βρισκόταν στη χώρα μας ο σκηνοθέτης και όλο και κάποιοι είχαν πάρει χαμπάρι ότι δεν πρόκειται για κινηματογραφιστή τσόντας. Βέβαια οι απρόσεκτοι την πάτησαν. Ακούσαμε, για παράδειγμα, τον κ. Κίμωνα Κουλούρη να απαντά σε ερώτηση δημοσιογράφου του Alpha: «Βεβαίως είναι πρόκληση και είναι λυπηρό. Αλλά νομίζω ότι η πρόεδρος της Βουλής και εδώ θα πρέπει να πάρει θέση και να φροντίσει έτσι ώστε να μην έχουμε αυτές τις υπερβολές». Την ερώτηση δεν την ακούσαμε, αλλά από την απάντηση είναι σαφές ότι ο δημοσιογράφος ρωτούσε τους βουλευτές αν θεωρούν πρόκληση τη μετάδοση τσόντας από το κανάλι της Βουλής. Τι να πούνε οι έρμοι;

Ο νέος πουριτανισμός

Πώς να εξηγήσουμε αυτήν τη φαινομενικά αταίριαστη σχέση της διοίκησης της Εκκλησίας με μια σκανδαλοθηρική εφημερίδα που επιδίδεται μάλιστα σε ροζ αποκαλύψεις για την ίδια την Εκκλησία και εικονογραφεί τα θέματά της με τολμηρές φωτογραφίες και γαργαλιστικούς τίτλους;

Δεν χρειάζεται να καταφύγουμε σε συνωμοτικές θεωρίες για να εξηγήσουμε αυτή την απρόσμενη σύμπλευση. Το φαινόμενο που περιγράφουμε είναι η συγκρότηση ενός νέου πουριτανικού ρεύματος, στο οποίο συνυπάρχουν -όπως και στον παραδοσιακό πουριτανισμό- η καταγγελία κάποιου σκανδάλου και η αναλυτική ηδονοβλεπτική περιγραφή του. Χαρακτηριστική είναι για παράδειγμα η αναλυτική περιγραφή του πίνακα του Τιερί ντε Κορντιέ από τον κ. Καρατζαφέρη («πέος σε στύση», «σταυρός περιχυμένος με σπερματικό υγρό», κ.λπ.) και η επιμονή του Λαάρχη με κάθε ευκαιρία να ανανεώνει τις σχετικές διατυπώσεις του («βλέπετε εδώ ένα πέος σε στύση να εκσπερματώνει πάνω στο σταυρό» μας έλεγε από την εκπομπή του την περασμένη βδομάδα, δείχνοντας βέβαια φωτοτυπία του έργου και συμπλήρωνε: «να βάλουμε ένα πέος να καταβρέχει τον πατέρα σας» κ.λπ).

Το δεύτερο χαρακτηριστικό των πρόσφατων αυτών μορφών λογοκρισίας είναι ότι στόχος Τύπου και Εκκλησίας δεν είναι κάποιο καλλιτεχνικό έργο το οποίο σκανδάλισε έστω και μικρή μερίδα πιστών. Αντιθέτως, τα «βλάσφημα» έργα τα ανακαλύπτει στην κυριολεξία το δημοσιογραφικό δαιμόνιο (της Espresso ή -έστω- του Γιώργου Καρατζαφέρη) και γίνονται γνωστά -και σκανδαλίζουν- μόνο μέσω της προβολής από τις εφημερίδες και τα κανάλια!

Εκείνο, τέλος, που χαρακτηρίζει τόσο τη δημοσιογραφική «αποκάλυψη» όσο και τη λογοκριτική εγρήγορση της Εκκλησίας είναι η άρνηση των νέων αυτών «εικονομάχων» να πάρουν την ευθύνη των πράξεών τους. Οταν τους επισημαίνει κανείς ότι παίζουν το ρόλο ενός σύγχρονου Ιεροεξεταστή της τέχνης εξεγείρονται. «Ποιοι; Εμείς;» Τόσο οι εκπρόσωποι της Ιεραρχίας όσο και οι δημοσιογράφοι, νίπτουν τας χείρας τους. Αυτοί απλώς επισημαίνουν, δεν διώκουν. Γνωμοδοτούν, δεν λογοκρίνουν. Τη βρομοδουλειά την αναλαμβάνει η εισαγγελία.
 

«Η κοινωνία ας μας κρίνει»

Ο π. Επιφάνιος Οικονόμου ήταν ο άνθρωπος που ως εκπρόσωπος του Αρχιεπισκόπου διαχειρίστηκε τις πιο πρόσφατες περιπτώσεις «βλάσφημων» έργων τέχνης. Με δικές του δηλώσεις εξέφρασε η Εκκλησία τη θέση της υπέρ της αποκαθήλωσης του πίνακα του Κορντιέ ή της κατάσχεσης του βιβλίου του Χάντερερ. Με δικό του τηλεφώνημα στο Star διαμήνυσε η Αρχιεπισκοπή ότι οι πιστοί διαμαρτύρονται για την επικείμενη προβολή της ταινίας του Σκορσέζε «Ο τελευταίος πειρασμός». Το κανάλι ματαίωσε την προβολή.

Συναντήσαμε τον π. Επιφάνιο στα δικαστήρια, όπου περίμενε να καταθέσει ως μάρτυρας κατηγορίας στη δίκη του καλλιτεχνικού διευθυντή της έκθεσης Outlook. Δεν τον βαρύνει πλέον εκείνη η θλιβερή υπόθεση με την αγορά ροζ κασετών για ιεράρχες. Το πόρισμα της ειδικής επιτροπής τον απαλλάσσει και αποδίδει την ενέργειά του στον υπερβάλλοντα ζήλο του.

Ο π. Επιφάνιος δέχτηκε να απαντήσει στα ερωτήματα της στήλης.

ΙΟΣ: Πώς συμβαίνει να συμπλέει συνεχώς η Εκκλησία σε όσα καταγγέλλει ως βλάσφημα μια σκανδαλοθηρική μερίδα του Τύπου και ειδικά η εφημερίδα Espresso;

ΕΠΙΦΑΝΙΟΣ: Η Εκκλησία ποτέ δεν παρασύρεται από το πνεύμα της επικαιρότητας είτε από τις διαθέσεις των μέσων μαζικής ενημέρωσης. Οταν αντιδρά και όταν εκφράζει τις απόψεις της, το κάνει προκειμένου να υπερασπιστεί τις αρχές και τα πιστεύματά της, με τον τρόπο που η ίδια θεωρεί σωστό και τηρώντας τις αρχές της παραδόσεώς της. Αυτό έπραξε και τώρα. Κατέθεσε την άποψή της, υπέβαλε τις ενστάσεις της, υπέβαλε ένα συγκεκριμένο αίτημα και γι' αυτήν η ιστορία τελείωσε εκεί. Θεωρώ πάντως ότι είναι χρέος της Εκκλησίας να υπερασπίζεται και την πίστη, την οποία εκφράζει, την οποία κουβαλά στο χρόνο, και τα σύμβολα που εκφράζουν αυτή την πίστη, γιατί και τα ιερά σύμβολα μέσα στην Εκκλησία έχουν ρόλο πάρα πολύ σημαντικό και ουσιαστικό.

ΙΟΣ: Αυτό ισχύει και για τα έργα τέχνης; Δηλαδή τα έργα τέχνης πρέπει να υπόκεινται σε κάποιον δογματικό έλεγχο προτού εκτεθούν στο κοινό;

ΕΠΙΦΑΝΙΟΣ: Δεν πρόκειται περί ελέγχου, αν και η κουβέντα περί τέχνης, περί των ορίων της τέχνης, είναι πάρα πολύ μεγάλη και οι απόψεις είναι πάρα πολλές και διαφορετικές. Το ερώτημα είναι μέχρι ποιου σημείου μπορεί να φτάσει η τέχνη. Ποια όρια ελευθερίας μπορεί να της αναγνωρίσει κανείς. Είναι ανεξέλεγκτη η τέχνη; Μπορεί να καυτηριάζει, να στηλιτεύει ή να διακωμωδεί ό,τι θέλει όποτε θέλει και όπως θέλει; Η πρέπει και η τέχνη να έχει κάποια όρια τα οποία να είναι υποφερτά και αποδεκτά αν θέλετε από τους φορείς που απαρτίζουν αυτή την κοινωνία; Πιστεύω ότι η τέχνη πρέπει να είναι ελεύθερη αλλά δεν πρέπει να είναι ασύδοτη, γιατί και η ελευθερία σε όλους τους χώρους και σ' όλα τα επίπεδα πρέπει να σταματά εκεί όπου θίγεται η ελευθερία των προσώπων και εκεί όπου προσβάλλονται οι αρχές τους.

ΙΟΣ: Πώς δικαιολογείται η σταθερή παρουσία των εκπροσώπων της Εκκλησίας ως μαρτύρων κατηγορίας σ' αυτού του είδους τις δίκες;

ΕΠΙΦΑΝΙΟΣ: Για να το περιορίσω στη συγκεκριμένη δίκη, είμαστε εδώ όχι επειδή προκαλέσαμε εμείς τη δίκη. Είμαστε εδώ επειδή κληθήκαμε ως μάρτυρες. Για μας η υπόθεση τελείωσε πριν από 17 μήνες και δεν θεωρούμε ότι η Εκκλησία πρέπει να αντιδικεί με τα πρόσωπα και να λύνει τις διαφορές της στα δικαστήρια. Είμαστε υπέρ του διαλόγου και των ελευθέρων απόψεων κι από κει και πέρα η κοινωνία ας μας κρίνει.
 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ

Μ. Λουκίδη, Β. Παπαδοπούλου, Π. Ραβδάς
«Οι δίκες του λόγου»
(εκδ. Σάκκουλα, Αθήνα-Κομοτηνή 2002)
Διπλωματικές εργασίες τριών φοιτητών με πλούσιο υλικό και ενδιαφέρουσες αναλύσεις γύρω από το ζήτημα των διώξεων βιβλίων και συγγραφέων στην Ελλάδα.

«Τελική γνωμοδότηση του Συνηγόρου του Πολίτη για την έκθεση Outlook»
Το κείμενο που υπογράφει ο κ. Ανδρέας Τάκης και φέρει ημερομηνία 24/2/05 έχει πολύ σημαντικές παρατηρήσεις για την προστασία των έργων τέχνης από κάθε είδους λογοκρισία και τον καθορισμό των σχετικών ορίων. Το τελικό συμπέρασμα αμφισβητεί την απόφαση των υπευθύνων να αποσύρουν τον πίνακα του ντε Κορντιέ.


ΕΠΙΣΚΕΦΤΕΙΤΕ

http://www.hlhr.gr
Ο δικτυακός τόπος της Ελληνικής Ενωσης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και του Πολίτη περιλαμβάνει στοιχεία και κριτική για τις πρόσφατες λογοκριτικές επιχειρήσεις Τύπου και Εκκλησίας.

http://www.platformes.com
Χώρος εικαστικού και θεωρητικού προβληματισμού. Συγκεντρώνει υλικό γύρω από ζητήματα λογοκρισίας και περιλαμβάνει εκτενή αναφορά στο σκάνδαλο της έκθεσης Outlook. Η ομάδα ΠLATFORMES με την Ενωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου διοργάνωσε στις 18 Μαρτίου μια πολύ ενδιαφέρουσα ημερίδα με θέμα «Ελευθερίες/Λογοκρισίες» στη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας. Τα κείμενα της ημερίδας θα κυκλοφορήσουν προσεχώς σε τόμο.

http://www.artlook.gr
Ο δικτυακός χώρος που δημιουργήθηκε από εικαστικούς καλλιτέχνες για να διαμαρτυρηθεί μετά την απόσυρση του πίνακα του Τιερί ντε Κορντιέ από την έκθεση Outlook στην Αθήνα.
 

(Ελευθεροτυπία, 12/6/2005)