ΑΠΟΓΡΑΦΗ & ΓΛΩΣΣΑ-ΘΡΗΣΚΕΙΑ
Ευαίσθητα εθνικά δεδομένα
1. 2.
Το ελληνικό υπόδειγμα
Στα χνάρια της Ελλάδας, όσον αφορά τη στατιστική αποσιώπηση της γλωσσοπολιτισμικής και θρησκευτικής ετερότητας των πολιτών, φαίνεται πως βαδίζουν πλέον και οι γειτονικές Βαλκανικές χώρες. Γνωστός είναι ήδη ο θόρυβος που ξέσπασε γύρω από την επικείμενη απογραφή πληθυσμού της Αλβανίας: όπως καταγγέλλει με ερώτησή της προς τον υπουργό Εξωτερικών η βουλευτής της ΝΔ, Ντόρα Μπακογιάννη, στο σχετικό νόμο που ψήφισε προ διμήνου το αλβανικό κοινοβούλιο απουσιάζει οποιαδήποτε αναγραφή στην εθνικότητα, το θρήσκευμα ή τη γλώσσα των απογραφόμενων. Το γεγονός θεωρείται σαν ένα πρώτο βήμα προς τη «σταδιακή εξαφάνιση» των Ελλήνων της γειτονικής μας χώρας από τις εκεί αρχές. Σε ανάλογες καταγγελίες, προς διάφορες κατευθύνσεις, έχουν προβεί και οι πολιτικές εκπροσωπήσεις της ελληνικής μειονότητας, με πρώτη και καλύτερη την «Ομόνοια».
Διαβάζοντας τα σχετικά δημοσιεύματα, αυτό που τράβηξε την προσοχή μας ήταν η πληροφορία ότι η εν λόγω απογραφή (συγ)χρηματοδοτείται από τη χώρα μας κι υποστηρίζεται τεχνικά από την ελληνική Στατιστική Υπηρεσία. Αναζητώντας περισσότερες πληροφορίες, απευθυνθήκαμε στην ΕΣΥΕ και μιλήσαμε με τον κ. Γιώργο Κοτσυφάκη, μέλος της σχετικής τεχνικής επιτροπής εμπειρογνωμόνων. «Η ελληνική συμμετοχή στην οργάνωση της αλβανικής απογραφής», μας εξήγησε, «γίνεται σε δύο επίπεδα. Το ένα είναι η 'Επιτροπή Δωρητών', στην οποία μετέχουν διπλωμάτες και υπάλληλοι των στατιστικών υπηρεσιών όσων χρηματοδοτούν την απογραφή -της Ελλάδας, της Ιταλίας, της Ελβετίας και της Ε.Ε. Το δεύτερο, που έχει περισσότερο τεχνικό κι εκπαιδευτικό χαρακτήρα, είναι η 'Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων'. Η τελευταία άρχισε να λειτουργεί το Δεκέμβριο του 1998, ενώ η δική μας συμμετοχή σε αυτήν χρονολογείται από το καλοκαίρι του 1999. Η τωρινή αλβανική στατιστική υπηρεσία (INSTAT) δεν είχε καμιά απολύτως εμπειρία από την προηγούμενη απογραφή που έγινε το 1989, με το παλιό καθεστώς. Χρειάστηκε να εξετάσουμε τα πάντα -από τους χάρτες, τον τεχνικό εξοπλισμό και το σχέδιο προϋπολογισμού, ώς τα ερωτηματολόγια. Στο αρχικό σχέδιο των τελευταίων, που κατέθεσε στην επιτροπή μας η INSTAT, τα ερωτήματα της εθνικότητας, της γλώσσας και της θρησκείας υπήρχαν. Η αφαίρεσή τους ανακοινώθηκε το Μάιο του 2000 σε μια συνεδρίαση της 'Επιτροπής Δωρητών' στην οποία η Ελλάδα εκπροσωπήθηκε αποκλειστικά από διπλωμάτες. Στη συγκεκριμένη συνεδρίαση δεν σημειώθηκε καμιά αντίδραση από τους μετέχοντες. Εκτοτε, υπήρξε φυσικά ένας προβληματισμός, κατά πόσον θα μπορούσαμε να απαιτήσουμε να ξαναμπούν, τη στιγμή που εμείς οι ίδιοι δεν τα βάζουμε στη δική μας απογραφή».
Εντελώς διαφορετικής τάξης προβλήματα έχει γεννήσει η επικείμενη απογραφή πληθυσμού στην ΠΓΔ Μακεδονίας. Εδώ το ζήτημα δεν αφορά τα ίδια τα ερωτήματα (η εκεί στατιστική υπηρεσία θα ρωτήσει όχι μόνο τη μητρική γλώσσα και το θρήσκευμα, αλλά και την εθνοτική ταυτότητα των απογραφομένων), αλλά τη γλώσσα στην οποία αυτά διατυπώνονται. Το σχετικό νομοσχέδιο προβλέπει ότι τα δελτία θα είναι συνταγμένα αποκλειστικά στην επίσημη 'μακεδονική', ενώ για τους αλλόγλωσσους πολίτες προβλέπονται απλώς δίγλωσσοι διερμηνείς. Τα κόμματα της αλβανικής μειονότητας ζήτησαν στη Βουλή τη θέσπιση δίγλωσσων δελτίων, για να καταγγελθούν την επομένη από τον Τύπο ως απροσάρμοστα στη σύγχρονη ευρωπαϊκή πραγματικότητα: «Η πρακτική των γειτονικών χωρών», γράφει χαρακτηριστικά η 'Νόβα Μακεντόνια' (20/2/01), «δείχνει ότι τα απογραφικά υλικά ετοιμάζονται αποκλειστικά στην επίσημη γλώσσα των κρατών. Κατά την τελευταία απογραφή που έγινε στην Ελλάδα, το Μάρτιο του 1991, ο νόμος προέβλεπε παροχή μεταφραστών σε ορισμένες περιοχές της χώρας στις οποίες ζούσαν άτομα που δεν μιλάνε την ελληνική γλώσσα».
Επικεντρωμένη στις ανάγκες της δικής της επιχειρηματολογίας, η εφημερίδα αγνοεί παρόλα αυτά μια σημαντική καινοτομία: για τη φετινή απογραφή των μεταναστών που ζουν στη χώρα μας, η ΕΣΥΕ έχει ετοιμάσει απογραφικά δελτία -πλην της ελληνικής- και σε 4 ακόμη γλώσσες (αλβανικά, ρωσικά, γαλλικά & γερμανικά). Προφανώς, η «φυσιολογική» αλλογλωσσία τους ερεθίζει λιγότερο τα εθνικά μας αντανακλαστικά απ’ ό,τι οι τουρκόφωνοι συμπολίτες μας της Θράκης...
ΔΙΑΒΑΣΤΕ
Μιχαήλ Χουλιαράκη «Γεωγραφική, διοικητική και πληθυσμιακή εξέλιξις της Ελλάδος, 1821-1971» (Αθήναι 1974-1975, Εθνικόν Κέντρον Κοινωνικών Ερευνών). Αναλυτική καταγραφή και υπηρεσιακή αποτίμηση των απογραφών πληθυσμού της πρώτης 150ετίας του ελληνικού κράτους, με πλήθος πληροφοριών για τα εκάστοτε ερωτηματολόγια και τους μηχανισμούς που ανέλαβαν τη διεκπεραίωσή τους.
Γ.Π.Σταυράκη «Απογραφή του πληθυσμού» (Αθήναι 1916). Μια πρώτη παουσίαση του θέματος από τον τότε αρμόδιο Γραμματέα του Υπουργείου Οικονομικών. Ιδιαζόντως ενδιαφέρουσες εκτιμήσεις για την καταγραφή της γλώσσας του πληθυσμού, με αναφορά στην εμπειρία της απογραφής του 1907.
Ιάκωβος Μιχαηλίδης «Η Μακεδονία του 1930 μέσα από τις στατιστικές: η περίπτωση των σλαβοφώνων» (σε «ΙΕ Πανελλήνιο Ιστορικό Συνέδριο. Πρακτικά», Θεσ/νίκη 1995, Ελληνική Ιστορική Εταιρεία). Ο πόλεμος των στατιστικών -και η αναντιστοιχία των επίσημων απογραφικών δεδομένων με τις υπηρεσιακές καταμετρήσεις- όσον αφορά μια ιδιαίτερα «ευαίσθητη» πληθυσμιακή ομάδα του ελλαδικού χώρου.
Ο Ιός της Κυριακής «Απογραφή πληθυσμού. Πόσοι είμαστε;» (Κυριακάτικη 24.02.1991). Ρεπορτάζ του «Ιού» για την απογραφή πληθυσμού της προηγούμενης δεκαετίας. Η ρευστότητα των τελικών «επιστημονικών» δεδομένων, η τύχη του αιτήματος για καταγραφή μητρικής γλώσσας και θρησκείας, οι αντιστάσεις των Γερμανών στην απογραφή πληθυσμού του 1983...
United Nations Economic Commission for Europe «Recommendaqtions for the 2000 Censuses of population and housing»
(http://www.unece.org/stats/documents/census/2000/49.e.html). Οι «Συστάσεις» του ΟΗΕ για το περιεχόμενο των απογραφών πληθυσμού.
ΔΕΙΤΕ
Ο Ιησούς από τη Ναζαρέτ (Jesus of Nazareth) του Φράνκο Τζεφιρέλι (1977). Η πιο διάσημη απογραφή όλων των εποχών κατέληξε, ως γνωστόν, σε μια κάπως αντισυμβατική αξιοποίηση των "προσωπικών δεδομένων" από το βασιλιά Ηρώδη...
(Ελευθεροτυπία, 11/3/2001)
www.iospress.gr ΠΙΣΩ ΣΤΟ ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ |