ΟΙ ΑΠΟΨΕΙΣ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ


Χριστοδούλου το ανάγνωσμα 

1.   2.   3.

 

Ο ποιμενάρχης και τα πρόβατα


"Ο Σεβ. Μητροπολίτης Χριστόδουλος Παρασκευαϊδης είναι πολυμαθής και πολύγλωσσος, ικανότατος κήρυκας και ρήτορας, παραγωγικός συγγραφέας, άριστος οιακοστρόφος", "ποιμαίνει άψογα την εκκλησία", η οποία "επί των ημερών του πέρασε στην λαμπρότερη φάση της ιστορικής της πορείας". "Υπήρξε πρωτοπόρος και χαλύβδινος υπερασπιστής των δικαιωμάτων της εκκλησίας, φλογερός συμπαραστάτης στους αγώνες υπεράσπισης των εθνικών μας ζητημάτων."
Μ' αυτά τα λόγια αυτοπαρουσιάζεται (διά χειρός κάποιου Θεολόγου) ο σημερινός Αρχιεπίσκοπος στον επισκέπτη της σελίδας που διατηρεί η Ιερά Μητρόπολις Δημητριάδος στο Ιντερνετ. Οπωσδήποτε η μετριοφροσύνη δεν μπορεί να συγκαταλέγεται στις αρετές όποιου φιλοδοξεί να ανέβει την κλίμακα της Ιεραρχίας μέχρι το ανώτατο σκαλοπάτι. Αλλωστε οι ύμνοι που συνόδευσαν την εκλογή του κ. Παρασκευαϊδη επιβεβαιώνουν την αποδοχή αυτών των ιδιοτήτων του από μεγάλο μέρος των διαμορφωτών της κοινής γνώμης.
Ποιες, όμως, είναι οι απόψεις του νέου Αρχιεπισκόπου και τι πρέπει να περιμένουμε μετά την ανάρρησή του στον Θρόνο της Εκκλησίας της Ελλάδος; Θα καταφύγουμε στο πράγματι πλούσιο συγγραφικό του έργο μιας εικοσαετίας. Μέσα από την ανάγνωση δεκάδων πονημάτων του κ. Χριστοδούλου αναδύεται ένας συγκροτημένος πολιτικός λόγος με σαφείς και απόλυτες τοποθετήσεις. Κατά τη γνώμη του, άλλωστε, "είναι αλάνθαστη η Εκκλησία, γιατί κεφαλή της είναι ο Χριστός". Συνοψίζουμε τις βασικές πολιτικές απόψεις του κ. Χριστοδούλου, μέσα απ' τα δικά του λόγια:

* Απειλούμεθα ως έθνος πανταχόθεν. "Από την πλευρά της Ανατολής εκπηγάζει μια απειλή που δεν έχουμε όσο πρέπει συνειδητοποιήσει." "Από το Βορρά ο πανσλαυισμός δεν έχει παραιτηθεί από τα σχέδιά του εναντίον μας." "Τέλος από Δυτικά μας απειλεί ο δυτισμός, δηλαδή ο δυτικός τρόπος ζωής που είναι ένα συνονθύλευμα υλισμού και καταναλωτισμού." Αυτοί οι τρείς κίνδυνοι βρίσκονται κατά τον Αρχιεπίσκοπο σε "μια ανεπίγνωστη ίσως συμμαχία και μας κτυπούν συστηματικά από όλες τις μεριές έως ότου μας φέρουν στο επιθυμητό σημείο είτε της διαφθοράς, είτε της συμφοράς που επιδιώκουν εις βάρος μας."
* Η ΕΟΚ μας κάνει γραικύλους. Παρά την φιλότιμη προσπάθεια να ανασκευαστούν οι πρόσφατες δηλώσει του κ. Χριστοδούλου περί Βρυξελλών, φαίνεται ότι οι αντί-ευρωπαϊκές του ευαισθησίες έχουν μεγάλο βάθος. "Οι ευρωπαίοι έδειξαν πως δεν θέλουν το καλό μας και έγιναν αίτιοι εθνικών συμφορών. Τώρα είμαστε αδελφοί με τους ευρωπαίους. Και καλά κάναμε. Να τα ξεχάσουμε όλα; Να τα συγχωρήσουμε ναι, να τα ξεχάσουμε όχι. Πρέπει να είμαστε επιφυλακτικοί. Τώρα ο κίνδυνος είναι να υποστούμε μια νέα Αλωση."
* Η παιδεία νοσεί. "Η παιδεία έχει καταστεί μία απέραντος 'πίστα' όπου ο 'χορός των καταραμένων', σαγηνεύει, παγιδεύει και αποχαυνώνει τους ...θαμώνας των εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων όλων των βαθμίδων, επί μεγίστη χαρά των επιποθούντων τον πνευματικόν μαρασμόν του τόπου."
* Η νεολαία παραπαίει. "Με την λεγομένην "πολιτικοποίησιν" επιχειρείται αγρία εκμετάλλευσις μέχρι κακουργήματος των αγνών οραματισμών των νέων μας. Συνθήματα αθεϊστικά, αντιεκκλησιαστικά, αντεθνικά, αντικοινωνικά, αντιοικογενειακά, αναρχικά, διεθνιστικά, γενιτσαροποιητικά κλπ. αγοραίως περιφέρονται από στόματος εις στόμα, υπό το πρόσχημα της "προόδου", της "αλλαγής", της "εξέλιξης", της "συναδέλφωσης των λαών", της "σοσιαλοποίησης". ".
* Τα πάντα καταρρέουν. "Οι νέοι μεγαλώνουν μέσα σε μια κοινωνία Σοδόμων και Γομόρων, όπου τιμάται και λατρεύεται ο ελεύθερος έρωτας, μυκτηρίζεται η οικογένεια με τα δήθεν στενά όρια της θρησκείας και συκοφαντείται σαν αρρωστημένη κατάσταση η αρετή, η παρθενία, η σωφροσύνη."
* Τα παλιά χρόνια ήταν τα καλά. "Οι παλιότεροι από σας θυμόσαστε ασφαλώς την οργάνωση, την πειθαρχία, την ομορφιά που είχε τον παλιό καιρό η ορθόδοξη ελληνική οικογένεια. Ο πατέρας ήταν το σεβαστό πρόσωπο. Η αυθεντία μέσα στο σπίτι. Η μητέρα βασίλισσα κι αυτή, αφοσιωμένη στα παιδιά και τον άνδρα της. Τα παιδιά σεβαστικά προς τους γονείς."
* Πρέπει να κλείσουν μπαρ και ντισκοτέκ. "Τα παιδιά συχνάζουν τώρα τελευταί στις περίφημες ντισκοτέκς και από πληροφορίες που έχω, εκεί μέσα μαθαίνουν για τα ναρκωτικά. (Τα κέντρα αυτά) δεν πρέπει να γίνονται ανεκτά. Είναι εστίες μολύνσεως μαζί με τα μπαρ, όπου η ανηθικότης και η ασωτεία κυριαρχούν. Να απαιτήσουμε το κλείσιμό τους ή έστω τη μεταφορά τους έξω από την πόλη."
Μετά την εκλογή του ο κ. Χριστόδουλος έσπευσε -με αλλεπάλληλες συνεντεύξεις- να διασκεδάσει την εικόνα του αντιδραστικού και υπερσυντηρητικού πολιτευόμενου ιεράρχη. Ομως τα γραπτά του μένουν και μας θυμίζουν ότι την επαύριο της πτώσης της δικτατορίας διάβαζε (και παρέθετε) άρθρα στο όργανο των απριλιανών "Ελεύθερο Κόσμο" και στην "Επιθεώρηση της Χωροφυλακής". Τις παραμονές της νίκης του ΠΑΣΟΚ έριχνε το βάρος του εναντίον της απειλούμενης "ανατροπής": "Ας αντικαταστήσουμε π.χ. τον αστισμό με τον σοσιαλισμό. Ας εθνικοποιήσουμε τις επιχειρήσεις, ας τονίσουμε τη δύναμη του κράτους, ας περιορίσουμε την ιδιωτική πρωτοβουλία. Με την αλλαγή αυτή θα πετύχουμε άραγε την αλλαγή;"
Οσο για τις σχέσεις Κράτους-Εκκλησίας, ο κ. Χριστόδουλος είναι και πάλι σαφής: "Το Κράτος τηρεί ορισμένα προσχήματα απέναντι στην Εκκλησία, ενώ κατά βάθος δεν την συμπαθεί και δεν την αγαπάει. Εχει αφήσει ελεύθερους τους αιρετικούς και αλωνίζουν χάρις στις αρχές της θρησκευτικής ελευθερίας."


Χάνεται μια ιστορική ευκαιρία

Από τον συνταγματολόγο Γιώργο Σωτηρέλη, ο οποίος πρώτος έθεσε το ζήτημα του διαχωρισμού εκκλησίας και κράτους εν όψει της αναθεώρησης του Συντάγματος, ζητήσαμε να σχολιάσει το θέμα μετά την ενθρόνιση του νέου Αρχιεπισκόπου:


Είναι βέβαιο ότι σήμερα στο ζήτημα των σχέσεων κράτους και εκκλησίας παρατηρείται στη χώρα μας ένα αξιοπερόσεκτο παράδοξο:
Μια κυβέρνηση που εξελέγη με την σημαία του εκσυγχρονισμού επέδειξε εξαιρετική ατολμία την κρίσιμη στιγμή, υπαναχωρώντας στην αρχική της πρόταση να αναθεωρήσει τις σχέσεις κράτους και εκκλησίας. Εγκατέλειψε έτσι για μια ακόμα φορά την πάγια διακηρυγμένη θέση του ΠΑΣΟΚ για χωρισμό κράτους και εκκλησίας, κλίνοντας υποτακτικά το γόνυ μετά τις πρώτες αντιδράσεις της επίσημης εκκλησίας. Ευτυχώς που ήρθε η πρόταση των 53 βουλευτών του ως προς το -μεμονωμένο έστω- ζήτημα του όρκου, για να θυμίσει ότι δεν υπάρχει πλήρης προσχώρηση στην πελατειακή λογική και στον θεσμικό κομφορμισμό.
Μία αξιωματική αντιπολίτευση που κόπτεται για τον φιλελευθερισμό της όχι μόνον εξάρτησε -ευθαρσώς- την στάση της στο όλο ζήτημα από αυτήν της επίσημης εκκλησίας, αλλά και ανέχεται (αν δεν υποθάλπτει) τις θέσεις και τις δραστηριότητες μιας πλειάδας βουλευτών της, που παραπέμπουν ευθέως στην αλήστου μνήμης εποχή του "Ελλάς Ελλήνων Χριστιανών".
Το αποτέλεσμα αυτής της κραυγαλέας αναντιστοιχίας μεταξύ γενικών διακηρύξεων και συγκεκριμένης πολιτικής πράξης είναι γνωστό: μια ιστορική ευκαιρία, αυτή του χωρισμού κράτους και εκκλησίας φαίνεται να χάνεται οριστικά και ο πλέον κραυγαλέος ίσως αναχρονισμός της ελληνικής κοινωνίας θα παραμείνει σε ισχύ για άγνωστο ακόμη χρονικό διάστημα.
Το σκηνικό συμπληρώθηκε με την εκλογή του νέου Αρχιεπισκόπου, που θα μπορούσε πράγματι, υπό κάποιες προϋποθέσεις, να ταράξει τα λιμνάζοντα ύδατα, και να δώσει μία άλλη προοπτική. Δυστυχώς όμως ούτε το παρελθόν ούτε το παρόν του νέου Αρχιεπισκόπου αφήνουν πολλά περιθώρια για αισιοδοξία. Διαπαιδαγωγημένος στη λογική των "ελληνοχριστιανικών ιδεωδών" και του ασφυκτικού εναγκαλισμού κράτους και εκκλησίας, που χαρακτηρίζει ολόκληρη την μετεμφυλιακή περίοδο, ποτέ δεν έδωσε ένα δείγμα γραφής που να υπερβαίνει τα στερεότυπα της επίσημης εκκλησίας. Είναι γεγονός βεβαίως ότι έσπευσε να υιοθετήσει το σύνθημα του εκσυγχρονισμού και να προβάλει -με μια πρωτοφανή για ιερωμένο επίθεση δημοσίων σχέσεων- ένα νέο ύφος εκκλησιαστικού λόγου. Ο λόγος αυτός όμως, παρά την καλλιέπεια, την καλή σκηνική παρουσία και την - σκανδαλώδη- εύνοια ορισμένων ΜΜΕ, ανέδιδε και αναδίδει τάσεις θεοκρατικής υπερβολής και κοσμικού μεγαλείου, ανάμικτες με έναν δύσκολα υποκρυπτόμενο κοινωνικό και πολιτικό συντηρητισμό.
Ωστόσο, επειδή πρόκειται αναμφίβολα για ευφυή και ευέλικτο ιεράρχη, δεν πρέπει να αποκλείσουμε εντελώς, για το μέλλον, μια θεαμετική μεταστροφή του όσον αφορά τις σχέσεις εκκλησίας και κράτους. Αυτό θα συμβεί ιδίως αν από τη νέα του θέση συνειδητοποιήσει ότι η Ορθοδοξία -ως αντίληψη και πρακτική- απεχθάνεται τις κοσμικότητες και σε κάθε περίπτωση δεν έχει να κερδίσει τίποτε από μία επίσημη εκκλησία πλαδαρή, εφησυχάζουσα και κρατικοδίαιτη, που θυμίζει περισσότερο προβληματική ΔΕΚΟ και λιγότερο πνευματικό ίδρυμα και θρησκευτική κοινότητα. Πράγματι αν η Εκκλησία απαλλαγεί από τα κρατικά δεκανίκια -αλλά και τους κρατικούς βρόγχους- και πατήσει σταθερά στα πόδια της είναι σε θέση να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις των καιρών, αξιοποιώντας το λαϊκό στοιχείο, οργανώνοντας δικά της σχολεία και πνευματικά ιδρύματα και αναλαμβάνοντας σοβαρές πρωτοβουλίες διαλόγου και αλληλεγγύης. Ο κρατικός προστατευτισμός, ο πείσμων στρουθοκαμηλισμός και η φυγή προς τα πίσω είναι στην εποχή της παγκοσμιοποίησης συνταγές αποτυχίας. Και η αποτυχία αυτή μας αφορά όλους, διότι όντως η Ορθοδοξία αποτελεί σημαντικό στοιχείο της εθνικής και πολιτιστικής μας ταυτότητας (όπως συμβαίνει άλλωστε και με άλλα δόγματα σε άλλα θρησκευτικά ομοιογενή ευρωπαϊκά κράτη -π.χ το λουθηρανικό στα σκανδιναβικά ή το καθολικό στα ιβηρικά- για να μην έχουμε αυταπάτες ότι είμαστε τάχα μοναδική ιδιαιτερότητα). Ως τέτοια λοιπόν η Ορθοδοξία δικαιούται και τιμής και σεβασμού, τόσο από τους πολίτες, ανεξαρτήτως πεποιθήσεων, όσο και από το κράτος, το οποίο όμως οφείλει σε κάθε περίπτωση να είναι κοσμικό -όπως συμβαίνει στην πράξη σήμερα σε όλες τις (δυτικό)ευρωπαϊκές χώρες- για να είναι πράγματι φιλελεύθερο, δημοκρατικό και σύγχρονο.

 



(Ελευθεροτυπία, 24/5/1998)

 

www.iospress.gr                                   ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΣΤΟ ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ