Αλίμονο στους νέους

"Εργο" Ν.Δ. και ΠΑΣΟΚ η επιδείνωση της θέσης των νέων

Το πολιτικό σύστημα, όπως αυτό ορίζεται κυρίως από τα νεοφιλελεύθερα κόμματα εξουσίας, κάνει ότι δεν καταλαβαίνει όταν αναφέρεται στις νεότερες γενιές. Από τη μια απαιτεί κι άλλη καταστολή όταν μεγάλο μέρος της νεολαίας διαδηλώνει (λ.χ για τη δημόσια παιδεία, για δουλειά και δικαιώματα), ή, πολύ περισσότερο, όταν οι νέοι αγανακτούν και εξεγείρονται, όπως τον περασμένο Δεκέμβρη. Και απ' την άλλη τους απαξιώνει όταν "πάνε παραλία" και γυρίζουν την πλάτη στις εκλογές, όπως κατά κόρον ειπώθηκε στις πρόσφατες ευρωεκλογές.

Αυτός ο συνδυασμός τιμωρίας και χλευασμού του "τρόπου ζωής" και της υπαρξιακής αγωνίας των νέων, δεν είναι πρωτότυπος, είναι απλώς υποκριτικός. Διότι ο καθένας γνωρίζει ότι τις δύο τελευταίες δεκαετίες οι νέοι πολίτες, μαθητές, σπουδαστές, πτυχιούχοι, εργαζόμενοι των 700 ευρώ και άνεργοι αποκλείονται από την κοινωνική ζωή και φτωχαίνουν -από πολλές απόψεις- συστηματικά, μέσω "μεταρρυθμίσεων" και αλλεπάλληλων άδικων νόμων τόσο του ΠΑΣΟΚ όσο και της Ν.Δ. Συνεπώς, όσοι επιθυμούν μια νέα γενιά υποταγμένη, εξαρτημένη από την "αγία οικογένεια" και τα ρουσφέτια του διεφθαρμένου πολιτικού συστήματος για μια "δουλίτσα", ας μην εκπλαγούν όταν ξεσπάσει και πάλι η οργή τους. Αυτή τη φορά δεν θα αρκούν οι συκοφαντίες των "τηλεπαραθύρων", οι θεωρίες συνωμοσίας, τα ΜΑΤ και η "ακτινοβολία του λάιφ στάιλ".

Τα πιο πρόσφατα στοιχεία δείχνουν ανάγλυφα την επιδείνωση του συστήματος της δημόσιας εκπαίδευσης και τον αποκλεισμό όλο και περισσότερων νέων απ' αυτό, υπέρ του αναλφαβητισμού ή της κερδοσκοπίας των φροντιστών και των κολεγιαρχών. Τα πρώτα παραδείγματα από πρώτο χέρι που παίρνουν τα παιδιά και οι έφηβοι για το μέλλον που τους περιμένει, είναι ο ωρομίσθιος ανασφάλιστος δάσκαλος και καθηγητής (των 7-10 ευρώ την ώρα), η επισφαλώς εργαζόμενη, μερικώς απασχολούμενη και χωρίς δικαιώματα, καθαρίστρια, και ο καθηγητής της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης των 400 ευρώ το μήνα που πληρώνεται όποτε η γραφειοκρατία εγκρίνει το ποσό, μπορεί μετά από 10 μήνες (καθεστώς 407).

Σύμφωνα με τη Στατιστική Υπηρεσία, η φτώχεια στους νέους (18 έως 24 ετών) από το 20% το 2005 ανέρχεται σήμερα στο 26%. Ενώ παράλληλα ανεβαίνει το ποσοστό των νέων που στηρίζουν οικονομικά την οικογένειά τους, καταρρίπτοντας τον βολικό μύθο του συστήματος ότι οι νέοι "τρώνε από τα έτοιμα" των γονιών τους και "καθυστερούν να μπουν στην αγορά εργασίας επειδή επιλέγουν ποιοτικές δουλειές".

Η μελέτη του ΙΝΕ/ΓΣΕΕ για την απασχόληση στην Ελλάδα (Αύγουστος 2009) σημειώνει, πέραν της δραματικής ανόδου της ανεργίας των νέων (20%), ότι για πρώτη φορά μετά του 1991 μειώνεται η μισθωτή εργασία στη χώρα, ενώ αυξάνεται η ψευδεπίγραφη "αυτοαπασχόληση" (με "μπλοκάκι" παροχής υπηρεσιών και υποχρεωτική αυτασφάλιση στο ΤΕΒΕ-ΟΑΕΕ), η μερική απασχόληση, το "ενοικιαζόμενο προσωπικό", τα ανασφάλιστα προγράμματα Stage και φυσικά η "μαύρη εργασία". Από το σύνολο των 500.000 "επισήμων" ανέργων, το 30% (καμιά 150.000 πολίτες) είναι νέοι που προσπαθούν να βρουν δουλειά για πρώτη φορά.

Οι πιο πάνω εξελίξεις δεν έπεσαν απ' τον ουρανό. Ηρθαν ως συνέπεια της απαξίωσης της εργασίας, της "ευελιξίας", της παραοικονομίας, της εργοδοτικής αυθαιρεσίας, της διάλυσης των ελεγκτικών μηχανισμών (ΙΚΑ και Επιθεώρηση Εργασίας), της συρρίκνωσης του δημόσιου ασφαλιστικού συστήματος κ.ο.κ. Επιβλήθηκαν από τις κοινοβουλευτικές πλειοψηφίες είτε της Ν.Δ. είτε του ΠΑΣΟΚ:

Με το νόμο 1892/1990 δημιουργείται το πλαίσιο της μερικής απασχόλησης, η 6μήνη ελαστική διευθέτηση του εργάσιμου χρόνου και εισάγεται η 4η βάρδια τα Σαββατοκύριακα. Με τον ν. 2639/98 έρχεται η εκ περιτροπής εργασία και η μερική απασχόληση με μονομερή επιβολή του εργοδότη, ενώ αρχίζει η διάβρωση των Συλλογικών Συμβάσεων σε "ειδικές" περιοχές και κλάδους. Ο ν. 2874/2000 διευκολύνει τις ομαδικές απολύσεις και σε μεγάλες επιχειρήσεις. Ο ν. 2956/01 επιτρέπει το δανεισμό εργαζομένων προσωρινής απασχόλησης. Οι δυο νόμοι (3174/03 και 3250/04) επεκτείνουν τη μερική και προσωρινή απασχόληση στο Δημόσιο. Τα προεδρικά διατάγματα Π.Δ 81/03, 164/04 και 180/04 αποκλείουν τη μετατροπή των συμβάσεων έργου σε αορίστου χρόνου για χιλιάδες "συμβασιούχων" του δημόσιου τομέα που καλύπτουν πάγιες και διαρκείς ανάγκες. Ο νόμος 3385/05 μειώνει το κόστος των υπερωριών και "διευθετεί" ακόμα πιο σκληρά τα ωράρια. Με το ν. 3429/05 γίνεται διάκριση στα δικαιώματα των νεοπροσλαμβανομένων εργαζομένων.

Και ο κατήφορος δεν θα έχει τελειωμό ιδίως τώρα που η χώρα βιώνει τον κύκλο της οικονομικής ύφεσης.

H θυσία της νέας γενιάς

του Γιάννη Κουζή*

Μέσα στην τελευταία 20ετία οι νέες γενιές καταγράφονται ως τα κύρια θύματα στο βωμό του νεοφιλελευθερισμού που με τις ποικίλες, κατά καιρούς, εκφράσεις του οδηγεί στην αποδιάρθρωση του κοινωνικού κράτους και την απορρύθμιση της εργασίας. Οι νέοι στη σύγχρονη νεοελληνική αλλά και διεθνή πραγματικότητα χρησιμοποιούνται είτε ως άλλοθι για τη λήψη αντιλαϊκών μέτρων είτε ως πειραματόζωα για σχεδιαζόμενες εξελίξεις στην αγορά εργασίας είτε ως τεχνητός πολιορκητικός κριός για γενικότερες αλλαγές στις εργασιακές σχέσεις. Εχοντας στερηθεί, από τα πρώτα χρόνια της ζωής τους, τη χαρά της γειτονιάς, του ομαδικού παιχνιδιού και της συνακόλουθης κοινωνικοποίησης, έχοντας δεχθεί τον ευνουχισμό της εφηβείας τους με τον άκρατο ανταγωνισμό και το στραγγαλισμό του ελεύθερου χρόνου που έχει επιβάλει ο εγκληματικός σχεδιασμός της κακόβουλης υποβάθμισης της δημόσιας εκπαίδευσης με τη γιγάντωση της παραπαιδείας και τη διαρκή οικονομική αιμορραγία των οικογενειών τους, οδηγούνται σε μια αγορά εργασίας που οι κανόνες με τους οποίους αυτή λειτουργεί δεν συμβαδίζουν συχνά με τις πραγματικές ανάγκες της κοινωνίας. Bιώνουν τις συνέπειες της επισφαλούς εργασίας μιας ολοένα και μεγαλύτερης μερίδας των δασκάλων τους με τους ωρομίσθιους, αναπληρωτές και έκτακτους εκπαιδευτικούς και στις τρεις βαθμίδες της εκπαίδευσης. Αυτή η όσμωση και η εξοικείωση με την ανασφάλεια και την επισφάλεια καλλιεργούν το έδαφος και τις συνειδήσεις για το εύλογο της ανάπτυξης αυτών των φαινομένων που ευδοκιμούν με κύριους πρωταγωνιστές τους νέους. Εδώ εντοπίζονται η μακροχρόνια ανεργία, τα προγράμματα κατάρτισης χωρίς αντίκρισμα, η ανασφάλιστη και χωρίς δικαιώματα εργασία, οι προσωρινές συμβάσεις, η μερική απασχόληση, ο δανεισμός εργαζομένων, τα stages και η κάθε λογής χαμηλά αμειβόμενη απασχόληση που χρησιμοποιείται για τη στατιστική και όχι την πραγματική μείωση των μεγεθών της ανεργίας διευρύνοντας το φαινόμενο της νέας φτώχειας. Αυτές οι πρακτικές, που μεγεθύνονται σε πρωτόγνωρα επίπεδα, διαμορφώνουν και έναν εφεδρικό στρατό με περιορισμένες διεκδικήσεις που έντεχνα επιχειρείται να αξιοποιηθεί για την υποβάθμιση των όρων της τυπικής και μη ευέλικτης απασχόλησης. Ετσι ο νεοφιλελευθερισμός επιφυλάσσει και άλλες θυσίες με αποκλειστικό αποδέκτη το νέο εργατικό δυναμικό. Πιέσεις για την καθιέρωση νόμιμης αμοιβής για τους νέους κάτω από τα όρια του κατώτατου μισθού αποδομώντας τον χαρακτήρα των συλλογικών συμβάσεων, ήδη θεσμοθετημένος περιορισμός ασφαλιστικών δικαιωμάτων για τις νέες γενιές εργαζομένων, και θεσμική επιβολή διαφορετικού εργασιακού καθεστώτος για τους νεοπροσλαμβανόμενους στις δημόσιες επιχειρήσεις. Μόνο που οι αλλαγές αυτές συμπαρασύρουν και το εργασιακό καθεστώς των παλαιότερων με το πρόσχημα μιας και μόνης ζημιογόνου χρήσης της επιχείρησης. Πρόκειται για πρακτικές σε βάρος των νέων με στόχο την αποδόμηση των εργασιακών σχέσεων στο δημόσιο και τη σύγκλισή του με τον ιδιωτικό τομέα με όρους συνολικής υποβάθμισης της θέσης της εργασίας.

* Ο Γ. Κουζής διδάσκει εργασιακές σχέσεις στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.