Η πολιτική ευθύνη δεν μπορεί να συγκαλυφτεί στα ερείπια του στεγάστρου
 

Αστοχία υφυπουργού
 

«Δεν υπάρχει πολιτική ευθύνη»
       (Πέτρος Τατούλης, 26/09/05)

Με όσες κινήσεις κάνει την τελευταία βδομάδα ο υφυπουργός Πολιτισμού προκειμένου να αποτινάξει από πάνω του την πολιτική ευθύνη για την απόφαση να ανοίξει "πάση θυσία" στους τουρίστες το ημιτελές στέγαστρο του αρχαιολογικού χώρου στο Ακρωτήρι μάλλον δυσχεραίνει τη θέση του.

Γιατί η πολιτική ευθύνη του είναι δεδομένη. Οχι επειδή ενέδωσε στις πιέσεις των τουριστικών πρακτόρων και της τοπικής κοινωνίας (ποιος πολιτικός που ασκεί εξουσία δεν ενδίδει;) ούτε επειδή δεν γνώριζε τους τεχνικούς κινδύνους που περιλάμβανε ένα τέτοιο μεγάλο και σύνθετο έργο (δεν είναι τεχνικός).

Η πολιτική του ευθύνη αναδεικνύεται από το γεγονός ότι ευθύς μόλις ανέλαβε τα καθήκοντά του μετά τις εκλογές το Μάρτιο του 2004 περιφρόνησε την αρνητική απόφαση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου (ΚΑΣ) και αποφάσισε "μόνος του". Ηταν η πρώτη εφαρμογή της φιλοσοφίας της "επανίδρυσης του κράτους", η οποία στον τομέα του Πολιτισμού συνοψίζεται στην υποβάθμιση της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας και την ουσιαστική κατάργηση του ενοχλητικού ΚΑΣ, το οποίο αν και απλώς συμβουλευτικό όργανο πολλές φορές φρενάρισε στο παρελθόν πολιτικές αποφάσεις καταστρεπτικές για το περιβάλλον και τις αρχαιότητες. Αυτή η φιλοσοφία του κ. Τατούλη και του κ. Καραμανλή κωδικοποιήθηκε στο σχέδιο του νέου Οργανισμού που συνάντησε την σύσσωμη αντίδραση των αρχαιολόγων (βλ. σχετ. ρεπορτάζ του "Ιού" 4/12/04, 23/4/05).

Τώρα είναι αργά να επικαλείται συμβουλές ή γνωματεύσεις άλλων. Το αρμόδιο όργανο ουδέποτε το ρώτησε. Είναι αποκαλυπτική η διαδοχή των γεγονότων, σύμφωνα με τα επίσημα έγγραφα των υπηρεσιών του Υπουργείου του:

- Στις 13/11/03 ανακοινώθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού (ήταν ακόμα υπουργός ο Ευάγγελος Βενιζέλος) η διακοπή λειτουργίας για το κοινό του αρχαιολογικού χώρου του Ακρωτηρίου Θήρας έως και το τέλος Φεβρουαρίου 2004, "προκειμένου να εντατικοποιηθούν οι εργασίες κατασκευής του στεγάστρου του χώρου". Σύμφωνα με την επίσημη ανακοίνωση, "η επανέναρξη της λειτουργίας του αρχαιολογικού χώρου για το κοινό θα αποφασιστεί κατόπιν αυτοψίας του ΚΑΣ, το οποίο θα εκτιμήσει την εξέλιξη των εργασιών κατασκευής του στεγάστρου".

- Το ΚΑΣ δεν πραγματοποίησε αυτοψία, δεν συνεδρίασε και δεν έβγαλε σχετική απόφαση, διότι μεσολάβησαν οι εκλογές της 7/3/04. Κανένα υπεύθυνο όργανο δεν γνωμοδότησε δηλαδή για την εξέλιξη των εργασιών.

- Σε μια από τις πρώτες κινήσεις του ως υφυπουργός Πολιτισμού ο κ. Πέτρος Τατούλης επισκέφτηκε στις 2/4/04 το Ακρωτήρι και ανακοίνωσε ότι "ο αρχαιολογικός χώρος πρέπει να μείνει ανοικτός ενόψει των Ολυμπιακών Αγώνων". Ο κ. Τατούλης αναφέρθηκε σε "κάποια μικροπροβλήματα που υπήρχαν όσον αφορά στην επισκεψιμότητα, τα οποία λύσαμε σε συνεργασία με τον (διευθυντή των ανασκαφών) κ. Ντούμα" και ζήτησε να διαμορφωθεί ο χώρος μέσα στις επόμενες δεκαπέντε ημέρες! Ο κ. Τατούλης πρόσθεσε ότι "θα επισημαίνεται στους επισκέπτες ότι ο χώρος δεν βρίσκεται στην καλύτερη δυνατή κατάσταση λόγω εργασιών. Ο αρχαιολογικός χώρος του Ακρωτηρίου είναι από τους σημαντικότερους στη χώρα και δεν έχουμε την πολυτέλεια να μείνει κλειστός".

- Στις 20/4/04 ο χώρος ανοίγει στο κοινό, με βάση την απόφαση Τατούλη και χωρίς να υπάρχει σχετική απόφαση του αρμόδιου ΚΑΣ. Τη στιγμή που άνοιξε ο χώρος ήταν έτοιμο μόνο το 55% του έργου του στεγάστρου, σύμφωνα με δηλώσεις του αρχιτέκτονα που το σχεδίασε, κ. Νίκου Φιντικάκη.

- Στις αρχές Μαϊου 2004, ένα μήνα αργότερα από την επίσκεψη Τατούλη, ο καθηγητής κ. Χρίστος Ντούμας εξέφρασε τον προβληματισμό του για την ασφάλεια των επισκεπτών: "Oταν δέχτηκα να ανοίξει ο χώρος πίστευα ότι θα υπάρξει και ένα συνεργείο ανάγκης να παρέμβει. Tα συνεργεία δυστυχώς απομακρύνθηκαν και η κίνηση των επισκεπτών στον χώρο γίνεται κάτω από τα ικριώματα του εργοταξίου σε ένα στενό διάδρομο" (Καθημερινή, 5/5/04). Για την ασφάλεια μάλιστα του κοινού ενημέρωσε σχετικά τόσο τον υφυπουργό όσο και την Eισαγγελία Πλημμελειοδικών Σύρου.

- Η αρχαιολόγος κ. Μαρία Μαρθάρη, Διευθύντρια της ΚΑ’ Εφορείας, στην οποία υπάγεται ο αρχαιολογικός χώρος, από τον Απρίλιο του 2004 επισήμανε εγγράφως το γεγονός ότι δεν είναι δυνατόν να είναι επισκέψιμος για το κοινό ένας αρχαιολογικός χώρος, ο οποίος παραμένει τεράστιο εργοτάξιο.

- Ο χώρος έμεινε ανοιχτός όλη τη θερινή περίοδο του 2004 και δέχτηκε χιλιάδες επισκέπτες. Στις 20/10/04 το Υπουργείο Πολιτισμού ανακοινώνει ότι ο χώρος "θα είναι κλειστός για το κοινό, προκειμένου να ολοκληρωθούν οι εργασίες κατασκευής του βιοκλιματικού στεγάστρου". Στην ανακοίνωση τονίζεται ότι "είχε παραμείνει ανοικτό για το κοινό μόνο το δυτικό τμήμα του Αρχαιολογικού Χώρου", αλλά δεν προβλέπεται κάποια διαδικασία για το πότε θα ξανανοίξει και δεν αναφέρεται η πάγια αρμοδιότητα του ΚΑΣ. Το άνοιγμα του χώρου στους τουρίστες καθυστέρησε τις εργασίες ολοκλήρωσης του στεγάστρου, σύμφωνα με δηλώσεις των κατασκευαστών.

- Τον Απρίλιο του 2005 ο κ. Πέτρος Τατούλης αποφασίζει και πάλι να γίνει η ανασκαφή επισκέψιμη για το κοινό από 26/4 μέχρι 30/9. Στην απόφαση προβλέπεται και εισιτήριο 3 ευρώ. Το ατύχημα συνέβη μια βδομάδα πριν κλείσει και πάλι ο χώρος.

Τώρα ο κ. Τατούλης επικαλείται τη θετική γνωμοδότηση του κ. Ντούμα (και τη σύμφωνη γνώμη των κατασκευαστών). Αλλά ακόμα και τα έγγραφα που έδωσε στη δημοσιότητα επιβεβαιώνουν απλώς ότι υπήρχε πίεση των πρακτόρων προς τον υφυπουργό, πίεση του υφυπουργού προς τον κ. Ντούμα και πίεση του κ. Ντούμα προς την κατασκευάστρια εταιρεία. Ρίχνοντας όλη την ευθύνη στον κ. Ντούμα, ο οποίος διευθύνει τις ανασκαφές και το έργο του στεγάστρου εκ μέρους της Αρχαιολογικής Εταιρείας, ο υφυπουργός πέφτει και σε μια άλλη σοβαρή αντίφαση. Αυτές τις μέρες αναφέρει συνεχώς ότι ήταν λάθος η ανάθεση του έργου στην Αρχαιολογική Εταιρεία, εφόσον δεν διαθέτει δικές της τεχνικές υπηρεσίες. Αλλά τότε πώς εμπιστεύεται αυτός τη γνώμη του κ. Ντούμα για καθαρά τεχνικά ζητήματα;

Εκεί που χάνει εντελώς το δίκιο του ο υφυπουργός είναι όταν επιχειρεί με έμμεσο τρόπο να επικαλεστεί τη δήθεν σύμφωνη γνώμη της Μαρίας Μαρθάρη, διευθύντριας της ΚΑ Εφορείας, στην οποία υπάγεται ο αρχαιολογικός χώρος. Κατά τη συνέντευξη Τύπου της περασμένης Δευτέρας μοίρασε ως θετική γνωμοδότηση της Εφόρου το διαβιβαστικό έγγραφο (10922/11-1-05) με το οποίο συνόδευε η κυρία Μαρθάρη την επιστολή Ντούμα.

Αντιθέτως δεν μοίρασε (αν και αναφέρθηκε σ' αυτήν) την επιστολή της Εφόρου (1719/10-3-05), στην οποία περιλαμβάνεται η σαφής διαφωνία της με το άνοιγμα του χώρου: "Η ταυτόχρονη λειτουργία του Αρχαιολογικού Χώρου και του εργοταξίου για το έργο του στεγάστρου εμπερικλείει κινδύνους για την ασφάλεια των επισκεπτών. Ηδη υπήρξαν περιστατικά που μεμονωμένοι τουρίστες ή ομάδες τουριστών κινδύνεψαν από πτώση βαρέων αντικειμένων από την οροφή".

Οταν ρωτήθηκε σχετικά ο κ. Τατούλης, απάντησε σα να μεταδίδει ποδοσφαιρικό αγώνα: "Εγώ αμέσως στέλνω το έγγραφο της κυρίας Μαρθάρη στον κ. Κολώνα, ο κ. Κολώνας το διαβιβάζει στον κ. Χανδακά, και ο κ. Χανδακάς το μεταφέρει στον κ. Ζιρώ, όπου ο κ. Ζιρώ μου λέει ότι η ευθύνη της ασφάλειας του εσωτερικού χώρου, όπως προκύπτει από τη σύμβαση, ανήκει στην ανάδοχο εταιρεία".

Και όμως το μόνο που έπρεπε να κάνει ήταν να σεβαστεί τη γνώμη της αρμόδιας αρχαιολόγου ή τουλάχιστον να συγκαλέσει το ΚΑΣ.

Και δεν ήταν μόνο αυτό. Η Εφορος είχε στείλει πλειάδα σχετικών εγγράφων χωρίς να εισακουστεί:

- Στις 8/9/03 επισήμαινε προβλήματα ασφαλείας στο χώρο "ο οποίος έχει μετατραπεί σε ένα τεράστιο εργοτάξιο" και θεωρούσε ότι "ορθότερο θα ήταν να κλείσει ο χώρος έως την περάτωση του έργου, πρωτίστως για λόγους ασφαλείας" (αρ. πρ. 6460).

- Στις 18/3/04, δέκα μέρες μετά τις εκλογές, επαναλάμβανε: "Το έργο του στεγάστρου της προϊστορικής πόλης του Ακρωτηρίου βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη, ο αρχαιολογικός χώρος έχει μετατραπεί σε ένα τεράστιο εργοτάξιο με σοβαρούς κινδύνους για την ασφάλεια των επισκεπτών" (αρ. πρ. 9162). Η κυρία Μαρθάρη στο ίδιο έγγραφο ζητούσε "αυτοψία του ΚΑΣ", σύμφωνα με την προγενέστερη υπουργική απόφαση.

- Στις 19/4/04, μετά δηλαδή από την επίσκεψη Τατούλη και την απόφασή του να ανοίξει το χώρο, η Εφορος επανήλθε: "ο χώρος -όπως επισημάναμε και στα προγενέστερα έγγραφά μας- αποτελεί αυτή τη στιγμή ένα εργοτάξιο που εμπερικλείει πολλούς κινδύνους για τους επισκέπτες" (αρ. πρ. 2863).

- Στις 4/5/04 και πάλι η Εφορος επαναλαμβάνει ότι "η λειτουργία του Αρχαιολογικού Χώρου του Ακρωτηρίου παράλληλα με το έργο του στεγάστρου που βρίσκεται σε εξέλιξη δημιουργεί προβλήματα για την ασφάλεια των επισκεπτών και επομένως είναι προτιμότερο ο χώρος να παραμένει κλειστός έως την περάτωση ή τουλάχιστον έως την κάποια προχωρημένη φάση του έργου" (αρ. πρ. 3287).

- Στις 10/3/05 έστειλε το έγγραφο που προαναφέραμε. Τι άλλο έπρεπε να κάνει για να πείσει την πολιτική ηγεσία του υπουργείου;

Υποστηρίζει, τέλος, ο κ. Τατούλης ότι κανείς -ούτε η κυρία Μαρθάρη- δεν είχε προβλέψει την κατάρρευση. Αυτό είναι σωστό. Το μόνο σίγουρο είναι ότι συνεχίζονταν οι εργασίες κατασκευής, πράγμα που σημαίνει ότι σε καμιά περίπτωση ο χώρος δεν έπρεπε να δέχεται επισκέπτες. Αυτό που συνέβη ήταν ένα προβλέψιμο -έστω και ακραίο- "εργατικό ατύχημα". Ο αρχαιολογικός χώρος και το στέγαστρο ήταν ακόμα ένα εργοτάξιο. Αλλά κανένα εργοτάξιο δεν είναι "επισκέψιμο", ακριβώς επειδή υπάρχει ο φόβος ατυχήματος μέχρι την ολοκλήρωση οποιασδήποτε κατασκευής.
 

(Ελευθεροτυπία, 1/10/2005)