Το ατιμώρητο μακελειό

"Τραγωδία σε ναρκοπέδιο του Εβρου. Νεκροί δυο στρατιώτες"
           
("Εθνος", 16/6/98)

Οι ειδήσεις με περιεχόμενο τις εκρήξεις ναρκών στα ελληνικά σύνορα, που συνοδεύονται από τις σχετικές ανατριχιαστικές περιγραφές των διαμελισμένων φαντάρων, προσφύγων και μεταναστών, είναι πλέον "τετριμμένες". Δημιουργούν μάλιστα έναν άρρωστο εθισμό στην κοινωνία, περίπου σαν να πρόκειται για θεομηνία ή, έστω, ένα ακόμη "αναγκαίο κακό". Τα τελευταία τέσσερα χρόνια 24 άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους και πάνω από 18 άλλοι έχουν τραυματιστεί (ακρωτηριαστεί), μπαίνοντας για διάφορους λόγους στις ναρκοθετημένες περιοχές του Εβρου. Την ίδια περίοδο, το υπουργείο Εθνικής Αμυνας έχει υποσχεθεί δεκάδες φορές ότι θα ξεκινήσει ένα "γιγαντιαίο πρόγραμμα μείωσης των ναρκοθετημένων περιοχών και σηματοδότησή τους". Ωστόσο το "πρόγραμμα" μονίμως κάπου σκοντάφτει, παρότι -μεταξύ άλλων- αποτελεί και διεθνή υποχρέωση της κυβέρνησης. Βεβαίως οι "πατριωτικές" φωνές διαμαρτυρίας για το υψηλό κόστος της περισυλλογής των ναρκών ουδέποτε θα λείψουν. Ούτως ή άλλως, φαίνεται ότι στην Ελλάδα ενδιαφερόμαστε περισσότερο για τη συμμετοχή της αδικοχαμένης Λέιντι Ντι στην παγκόσμια καμπάνια για την κατάργηση των ναρκών, παρά για το ίδιο το πρόβλημα.

Διεθνείς δεσμεύσεις

Το ζήτημα της υπογραφής της "Διεθνούς Συμφωνίας για την απαγόρευση των ναρκών κατά προσωπικού" από την ελληνική κυβέρνηση τέθηκε στη διάσκεψη της Οτάβα, στις 3 Δεκεμβρίου 1997. Το γεγονός ότι πέρασε στα ψιλά εξηγείται από το ότι η ελληνική αντιπροσωπεία ήταν εξαιρετικά υποβαθμισμένη, αλλά και επειδή η χώρα μας προσχώρησε στη συμφωνία αυτή τελευταία από τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Επιφανειακά, οι λόγοι αυτών των δισταγμών εντοπίζονται στην "ειδική γεωστρατηγική θέση της Ελλάδας" - δηλαδή στη γνωστή διένεξή της με την Τουρκία και (κατά καιρούς) με όλους τους άλλους γείτονες. Ομως ο υφυπουργός Εξωτερικών Γιάννος Κρανιδιώτης για να "χρυσώσει το χάπι" τις ημέρες της υπογραφής της συμφωνίας, δήλωνε στα ΜΜΕ πως "η Ελλάδα συμμερίζεται την άποψη όλων σχεδόν των κρατών της Ε.Ε, ότι το κόστος τόσο σε ανθρώπινα θύματα όσο και στην κοινωνικοοικονομική υποδομή μιας χώρας από τη χρήση των ναρκών υπερβαίνει κατά πολύ τα ενδεχόμενα στρατιωτικά οφέλη".
Αν όμως προχωρήσουμε πίσω από τις γραμμές, θα διαπιστώσουμε ότι η διατήρηση των ελληνικών ναρκοπεδίων αποτελεί "αναγκαιότητα" και για την υλοποίηση της "πολιτικής αποτροπής των προσφυγικών ρευμάτων" (φόβητρο για τους ταλαιπωρημένους ανθρώπους που φτάνουν από ανατολικές και βορειοανατολικές βασανισμένες περιοχές του πλανήτη). "Αναγκαιότητα" επίσης (και ίσως αδήριτη, όπως λένε και στη στρατιωτική διάλεκτο) αποτελούν τα ναρκοπέδια και για τους προμηθευτές, καθώς και για τους παραγωγούς του "όπλου των φτωχών".
Ο τζίρος από τις προμήθειες, την παραγωγή και τη διακίνηση των ναρκών είναι ιλιγγιώδης. Η χώρα μας είναι βασικός εξαγωγέας ναρκών, που παράγονται από την ελληνική πολεμική βιομηχανία, κυρίως προς τους αναρίθμητους στρατούς και τις πολιτοφυλακές της Μέσης Ανατολής και του Κόλπου. Ταυτόχρονα, εισάγει μαζικά νάρκες "υψηλής τεχνολογίας". Μεταξύ 1969 και 1992 οι ΗΠΑ εξήγαγαν προς τη χώρα μας 642.195 νάρκες όλων των τύπων. Η χώρα μας είναι ο τέταρτος πελάτης ναρκών από τις ΗΠΑ. Μόνο το 1988 οι ελληνικές ένοπλες δυνάμεις πλήρωσαν 2,56 εκατομμύρια δολάρια στην αμερικάνικη πολεμική βιομηχανία για νάρκες τύπου ADAM M692. Η ντόπια παραγωγή ναρκών "περιορίζεται" στους τύπους ΕΜ20 και Μ16Α1 και πραγματοποιείται από τις βιομηχανίες ΠΥΡΚΑΛ, ΕΛΒΟ και ΕΛΒΙΕΜΕΚ Α.Ε. Η ΕΛΒΙΕΜΕΚ παράγει και τον τύπο SB-300. Η εταιρεία έχει πουλήσει τα τελευταία χρόνια τουλάχιστον 500.000 τέτοιου τύπου νάρκες, στον ελληνικό στρατό. Σύμφωνα με την πιο πρόσφατη σχετική έκθεση για την Ελλάδα του διεθνούς Mines Advisory Group (Οκτώβριος 1997), οι νάρκες ελληνικής κατασκευής που βρίσκονται φυτεμένες στη χώρα μας ξεπερνούν το 1,5 εκατομμύριο! Οι εξαγωγικές επιδόσεις της χώρας επιβεβαιώνονται εμμέσως και από τα διαφημιστικά φυλλάδια των ίδιων των εταιρειών που κυκλοφορούν σε όλα τα διεθνή παζάρια όπλων, όπως και στις πολυδιαφημισμένες "εθνικές" εκθέσεις της παγκόσμιας πολεμικής βιομηχανίας, με τίτλο DEFENDORY. Κάπως έτσι, το διεθνές (και το δικό μας) μακελειό συνεχίζεται. Συστηματικά εναντίον αθώων, και ατιμώρητα.

Εγκλημα ειρήνης

Ισως θα πρέπει να μας κάνει σοφότερους για τη χρήση των ναρκών σε ειρηνικές περιόδους η πρόσφατη γερμανική ιστορία. Είναι γνωστό ότι το τείχος που χώριζε την Ανατολική από τη Δυτική Γερμανία είχε ενισχυθεί με ναρκοπέδια, για να εξασφαλίζεται η "στεγανότητα" του. Ε, λοιπόν, σήμερα η σημαντικότερη κατηγορία που αντιμετωπίζουν οι στρατιωτικοί ηγέτες της καταργημένης Λ.Δ.Γερμανίας είναι ακριβώς ότι είναι υπεύθυνοι για το θάνατο ή τον τραυματισμό από νάρκες δεκάδων πολιτών που επιχείρησαν να περάσουν στη Δυτική Γερμανία.
Φυσικά η επίσημη δικαιολογία για τα ναρκοπέδια ήταν ότι πρόκειται για αμυντική κίνηση απέναντι στην ενδεχόμενη (και αρκετά τεκμηριωμένη) απειλή στρατιωτικής επέμβασης των δυτικών. Ομως στην πράξη, εκείνοι που πλήρωσαν με τη ζωή τους την υπόθεση αυτή δεν ήταν άλλοι από τους απλούς πολίτες που ζητούσαν μια καλύτερη τύχη από την άλλη πλευρά του τείχους.
Οι δίκες των στρατιωτικών ηγετών της Ανατολικής Γερμανίας για τη ναρκοθέτηση των γερμανό-γερμανικών συνόρων θα συνεχίζονται μέχρι τις αρχές του επόμενου αιώνα. Είναι τόσο πολλές οι υποθέσεις που ανακαλύπτονται σιγά-σιγά και τόσο δύσκολη η στοιχειοθέτηση της ατομικής ευθύνης καθενός, ώστε η ομοσπονδιακή εισαγγελία δεν προβλέπει την ολοκλήρωση των σχετικών διαδικασιών πριν περάσουν τρία χρόνια. Μέχρι στιγμής έχουν συνταχθεί φάκελοι για 600 περιπτώσεις δολοφονίας ή απόπειρας δολοφονίας στα σύνορα. Σύμφωνα με τα στοιχεία των αρχών, ο αριθμός των σκοτωμένων φτάνει τους 251. Τα στοιχεία των μη κυβερνητικών οργανώσεων που παρακολουθούν την υπόθεση ανεβάζουν τον αριθμό των θυμάτων στους 899.
Οι διώξεις των υπευθύνων της Ανατολικής Γερμανίας για τις νάρκες ξεκίνησαν το 1994 και στην αρχική λίστα των κατηγορουμένων περιλαμβάνονταν όλα τα στελέχη της πολιτικής ηγεσίας. Από το 1995 ο κατάλογος περιορίστηκε στους στρατιωτικούς. Μέχρι τα τέλη του περασμένου χρόνου είχαν φτάσει στο ακροατήριο 50 υποθέσεις από τις 80 που εκκρεμούσαν. Στις περισσότερες επιβλήθηκαν ποινές φυλάκισης με αναστολή. Μια από τις πρόσφατες περιπτώσεις είναι η καταδίκη του 70χρονου Φριτς Ρότε, ο οποίος υπήρξε στρατιωτικός διοικητής των συνοριακών δυνάμεων της Ανατολικής Γερμανίας την περίοδο 1965-1971. Το δικαστήριο του Πότσνταμ τον έκρινε ένοχο για 3 θανάτους και δύο τραυματισμούς πολιτών και τον καταδίκασε σε δυο χρόνια με αναστολή.
Αν όλα αυτά συμβαίνουν σε όσους ναρκοθέτησαν την πιο επικίνδυνη συνοριακή ζώνη της περιόδου του ψυχρού πολέμου, μπορούμε να σκεφθούμε τις συνέπειες από την καθυστερημένη και άτολμη προσχώρηση της Ελλάδας στην πολιτική της κατάργησης των ναρκών και της διάλυσης των ναρκοπεδίων.
Δυστυχώς βρισκόμαστε πολύ μακριά από την οριστική επικράτηση της φιλοσοφίας της Οτάβας. Και πρώτος υπεύθυνος για τη διατήρηση των ναρκοπεδίων είναι η ίδια η υπερδύναμη, οι ΗΠΑ, οι οποίες, την ίδια ώρα που επικροτούν τις δικαστικές διώξεις των στρατιωτικών ηγετών της Ανατολικής Γερμανίας, υποστηρίζουν τη διατήρηση 1.000.000 ναρκών στα σύνορα Βορείου και Νοτίου Κορέας και αναβάλλουν επ' αόριστον την ένταξή τους στην κατηγορία των πολιτισμένων κρατών που συνυπογράφουν την κατάργηση του απάνθρωπου αυτού όπλου.
Το χειρότερο είναι ότι αρχίζουν να ναρκοθετούνται και νέες περιοχές, ακόμα και σε σημεία του πλανήτη που δεν υπάρχει ανοιχτή πολεμική σύρραξη. Μόλις πριν από λίγες μέρες έγινε γνωστό (Νιου Γιορκ Τάιμς, 12.6.1998) ότι ο σερβικός στρατός τοποθετεί νάρκες σε όλο το μήκος των συνόρων Αλβανίας-Κοσσυφοπεδίου, με διακηρυγμένο στόχο την παρεμπόδιση των κινήσεων του "Απελευθερωτικού Στρατού του Κοσσυφοπεδίου" και ανομολόγητη επιδίωξη την ερήμωση της περιοχής και την εγκατάλειψη των συνοριακών χωριών από τους κατοίκους τους.
 

Ξηλώστε τα ναρκοπέδια

Στην αρχή το πρόβλημα ήταν πολύ μακριά μας και δεν μας ενοχλούσε.
Υπήρχε μάλιστα και κάποιος εξωτισμός στις εικόνες από τα ακρωτηριασμένα από τις νάρκες παιδάκια με τα χαρακτηριστικά ψάθινα καπέλα στο Δέλτα του ποταμού Μεκόγκ ή από τα μαυράκια με τις πρωτόγονες ξύλινες πατερίτσες στην Αγκόλα και τη Μοζαμβίκη.
Λίγο αργότερα, ο πόλεμος της Βοσνίας έφερε τα θύματα από τις νάρκες πιο κοντά μας, στην ίδια μας τη γειτονιά: δεκάδες νέα παληκάια στο άνθος της ηλικίας τους σε αναπηρικά αμαξάκια, εκατοντάδες νέοι, γέροι, γυναίκες και παιδιά γεμίζουν τις πλατείες, τις αγορές και τους δρόμους του Σεράγεβο, της Τούζλα και του Πάλε. Κι ακόμα, είχαμε την ευκαιρία να γνωρίσουμε από κοντά τους πιο τυχερούς ανάμεσά τους, να ζητιανεύουν για ένα πενηντάρικο στον υπόγειο της Ομόνοιας ή να περιφέρουν τα ακρωτηριασμένα πόδια τους στα πεζοδρόμια της αθηναϊκής μεγαλούπολης, με τη γνωστή ταμπελίτσα: "Είμαι Σέρβος..."
Κι ύστερα το πρόβλημα χτύπησε και τη δική μας πόρτα. Ευτυχώς όμως κι αυτή τη φορά αφορούσε "ξένους". Κάποιους Κούρδους λαθρομετανάστες που ξεστράτισαν μέσα στη νύχτα κάπου εκεί στα περάσματα του Εβρου και μπήκαν σε ένα ελληνικό ναρκοπέδιο. Τρία παληκάρια ξεψύχισαν κι εφτά άλλα τραυματίστηκαν βαριά, θύματα του πιο βάρβαρου και ύπουλου όπλου: της νάρκης. Κάποιες φωνές διαμαρτυρίας ακούστηκαν, δειλές στην αρχή, πιο δυνατές αργότερα. Η κυβέρνηση, μπροστά στο κύμα της διεθνούς καταδίκης των ναρκών, ανακοίνωσε με μισό στόμα την προσυπογραφή της συνθήκης της Οττάβα για την κατάργησή τους.
Ώσπου το κακό ήρθε και μέσα στο σπίτι μας, θυμίζοντάς μας πως οι νάρκες δεν κάνουν διάκριση σε δικούς μας και ξένους, σε ένστολους ή πολίτες, σε γυναίκες ή παιδιά, σε Μουσουλμάνους ή Χριστιανούς. Αυτή τη φορά ήταν δυο ελληνόπουλα, δυο φανταράκια που έχασαν τη ζωή τους πάνω στο άνθος της.
Οι "Γιατροί του Κόσμου" που πρωτοστατούν στη χώρα μας στην εκστρατεία για την κατάργηση των ναρκών, κάνουμε για άλλη μια φορά έκκληση για την άμεση επικύρωση της συνθήκης της Οττάβα και την ανάληψη γενναίων διεθνών πρωτοβουλιών από την ελληνική Πολιτεία για μονομερή άρση των ναρκών κατά προσωπικού στα ανατολικά σύνορά μας, έτσι ώστε να απογυμνωθούν και τα σαθρά επιχειρήματα των γειτόνων μας για δήθεν καλλιέργεια κλίματος έντασης και μισαλλοδοξίας.
Οι δυο αδικοχαμένοι Ελληνες φαντάροι ας είναι τα τελευταία θύματα μιας αδιέξοδης εξοπλιστικής πολιτικής. Ας γίνει η θυσία τους αφορμή για την ολοκληρωτική εξάλειψη των ναρκών κατά προσωπικού και από τούτη τη γωνιά της γης.

Θεόφιλος Ρόζενμπεργκ
(χειρούργος, επ.καθηγητής Παν/μίου Αθηνών, πρόεδρος των "Γιατρών του Κόσμου")

(Ελευθεροτυπία, 27/6/1998)

www.iospress.gr