Ο Γληνός στα χρόνια του εκσυγχρονισμού
"Φρένο στα 'σκατόπαιδα' και τους αξύριστους καθηγητές"
(«ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΙΝΗ», 14/6/2002)
ΑΡΕΣΕ ΠΟΛΥ η πρωτοβουλία του υπουργού Παιδείας να λανσάρει τις "Βασικές Αρχές Κανονισμού Λειτουργίας των Σχολείων", λίγες μόλις ημέρες μετά την πρωτοφανή απόφασή του να ψαλιδίσει από μακριά την εθνικώς ύποπτη παράγραφο ενός βιβλίου Ιστορίας. Ούτως ή άλλως, και οι δύο κινήσεις του υπουργού στην ίδια πελατεία στοχεύουν, ενιαίο μήνυμα μεταφέρουν: τη "μετάβαση σε έναν κόσμο όπου δεν υπάρχουν μόνο δικαιώματα", για να χρησιμοποιήσουμε τον ενθουσιώδη τίτλο, με τον οποίο υποδέχθηκε το "Βήμα" (15/6) τις εμπνεύσεις του κυρίου Ευθυμίου.
ΑΝ ΜΕΙΝΟΥΜΕ στις πιο "πιασάρικες" ρυθμίσεις του νέου σχολικού κανονισμού (απαγόρευση κινητών, αποθάρρυνση του καπνίσματος κ.ο.κ.), θα χάσουμε την ουσία του. Και η ουσία του προτεινόμενου κειμένου είναι η κούφια ρητορεία του, πίσω από την οποία δύσκολα καλύπτεται μια επιθυμία αυστηρού ελέγχου -και, κυρίως, άκαμπτης ιεράρχησης- της σχολικής κοινότητας, μια τάση με άλλα λόγια επιστροφής σε αντιλήψεις για την εκπαιδευτική διαδικασία που ίσαμε πρόσφατα θεωρούνταν επικίνδυνες και παρωχημένες.
"ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ", "ευταξία", "ευκοσμία", "άμιλλα", "σεβασμός": από μερικές πομπώδεις λέξεις-άλλοθι σαν κι αυτές, επιχειρεί ο νέος σχολικός κανονισμός να αντλήσει τη νομιμοποίησή του. Αλλά ματαίως. Ο αυταρχισμός παραμονεύει σε κάθε επιμέρους πρότασή του. Το ίδιο και η υποκρισία: Πώς να ακούγεται, άραγε, σε ένα παιδί που ζει την πραγματικότητα του ακραία ανταγωνιστικού σημερινού σχολείου η φράση "(στο σχολείο) ο μαθητής χαίρεται τα επιτεύγματα των άλλων, καταθέτει τα δικά του, ζει από την ομάδα, την υπερασπίζεται και, αν χρειαστεί, είναι πρόθυμος να υποβληθεί σε θυσίες γι' αυτήν";
ΑΝ, ΟΜΩΣ, ΚΑΠΟΙΕΣ διατυπώσεις είναι απλώς για γέλια, υπάρχουν και κάμποσες ρυθμίσεις που εικονογραφούν με σαφήνεια την εκσυγχρονιστική σκλήρυνση που ευαγγελίζεται ο κύριος Ευθυμίου. Ανάμεσά τους, "η διοικητική και παιδαγωγική πειθαρχία" που αποτελούν "απαραίτητη προϋπόθεση" για τις ενδοσχολικές δραστηριότητες των μαθητών, ή η "ηγετική" θέση του διευθυντή, που οφείλει "να διαθέτει υψηλό κύρος και πειθώ" και "να μην αμφισβητείται", και στο γραφείο του οποίου "η πρόσβαση των μαθητών πρέπει να γίνεται σχετικά (sic) άνετα". Εξαιρετικά εύγλωττο είναι και το σημείο που, παρακάμπτοντας τη σχετική συζήτηση, χαρακτηρίζει την προσέλευση στο σχολείο "μοναδική ευκαιρία συγκέντρωσης όλης της σχολικής κοινότητας", αναβαθμίζοντας την πρωινή προσευχή: "Οι αλλόθρησκοι-ετερόδοξοι μαθητές έχουν δικαίωμα να μη μετέχουν στην προσευχή. Παράλληλα όμως έχουν υποχρέωση να σέβονται το δικαίωμα της ενεργού συμμετοχής των υπολοίπων. Το σχολείο είναι απαραίτητο να αποδίδει στο σημείο αυτό τη δέουσα σημασία".
ΟΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΙ, πάλι, την έχουν βάψει αν δεν θυμίζουν αγγελούδια: το υπουργείο τούς θέλει αξιοπρεπείς και με κύρος, ειλικρινείς, συναδελφικούς, ανθρώπινους, γλυκομίλητους, δίκαιους και τέλειους παιδαγωγούς. Τις ηθικολογικές αυτές αοριστίες ακολουθεί, ωστόσο, μια άκρως ανησυχητική απαίτηση: "Η μορφή και το ύφος της γλώσσας των εκπαιδευτικών, η κοινωνική τους ζωή και η γενικότερη παρουσία τους δημιουργούν πρότυπα αναφοράς για τους μαθητές, αλλά και για τους πολίτες των μικρότερων κοινωνιών". Δηλαδή; Οι εκπαιδευτικοί θα ελέγχονται και για τη προσωπική τους ζωή εκτός σχολείου; Και από ποιον;
ΕΔΩ ΠΡΕΠΕΙ να αναζητηθεί και ο σκληρός πυρήνας του εγχειρήματος: η συνειδητή ασάφεια των επιμέρους ρυθμίσεων και η ανάθεση της ερμηνείας τους στο ίδιο το σχολείο. Για την εμφάνιση των μαθητών, λόγου χάρη, αποφασίζει αρχικά η τάξη με τον καθηγητή σύμβουλο και τους γονείς και, αν το ζήτημα δεν λυθεί, η ευθύνη μεταφέρεται στο 15μελές συμβούλιο και τελικά στο σύλλογο των διδασκόντων. Ανοίγει επομένως ο δρόμος για αυθαιρεσίες, βασισμένες στους εκάστοτε συσχετισμούς, για τις οποίες το υπουργείο δεν θα φέρει, επισήμως, την παραμικρή ευθύνη.
ΔΙΑΒΑΣΑΜΕ ότι, υπερασπιζόμενος το τερατούργημά του, ο κ. Ευθυμίου ανέφερε πως αντίστοιχες θέσεις υποστήριζε και ο Δημήτρης Γληνός. Ο πειρασμός είναι μεγάλος -ανάλογος του υπουργικού θράσους- να του θυμίσουμε τα λόγια που ο Γληνός απηύθυνε κάποτε στον τότε υπουργό Παιδείας Γεώργιο Παπανδρέου: "Αν ήτανε βολετό οι Ελληνες δάσκαλοι να πιστέψουνε στη φανταστική δημοκρατία, που τους ζωγραφίζει ο κ. Παπανδρέου, και να αναζητήσουνε τους αντικειμενικούς όρους, που θα μπορούσανε να τηνε δημιουργήσουνε, η πρώτη πράξη τους θα ήταν να καθαιρέσουνε τον κ. Παπανδρέου και τη δημοκρατία που αντιπροσωπεύει" (1931).
(Ελευθεροτυπία, 22/6/2002)