«Ο ΑΓΩΝ ΜΟΥ» ΤΟΥ ΧΙΤΛΕΡ
Το μπεστ σέλερ του Αδόλφου
Ο Χίτλερ είχε προειδοποιήσει με ένα βιβλίο την ανθρωπότητα για όσα σχεδίαζε. Μόνο που κανείς δεν ήθελε να τον ακούσει. Ολοι θεωρούσαν ότι επρόκειτο απλά για έναν «λύκο» που φώναζε «βοσκός». Το βιβλίο αυτό προκαλεί ακόμα και σήμερα παράδοξες αντιπαραθέσεις.
ΣΚΗΝΗ 1η: Πριν από λίγες μέρες σε επαρχιακή πόλη. Ανάμεσα στα λιγοστά βιβλία που προβάλλει στη βιτρίνα του το μικρό βιβλιοπωλείο ξεχωρίζει το ευαγγέλιο του εθνικοσοσιαλισμού, «Ο Αγών μου», το «Μάιν Καμπφ» (Mein Kampf) του Αδόλφου Χίτλερ. Στο εξώφυλλο κάνει εντύπωση η διαφημιστική υπόμνηση: «18η έκδοση». Το βιβλιοπωλείο δεν έχει καμιά σχέση με ακροδεξιούς ή ναζιστές. Αλλωστε, τα άλλα βιβλία που προβάλλει στην προθήκη είναι γνωστά ελληνικά και ξένα μπεστ σέλερ.
ΣΚΗΝΗ 2η: Δεκέμβριος 2007, σε αίθουσα συνεδριάσεων του Εφετείου της Αθήνας. Σε ένα διάλειμμα της δίκης του Πλεύρη για όσα έγραψε κατά των Εβραίων είναι συγκεντρωμένοι στα έδρανα των δικηγόρων τέσσερις άνδρες: ο Κώστας Πλεύρης, ο βουλευτής Θάνος Πλεύρης και οι γνωστοί νομικοί τους παραστάτες: ο Δημήτρης Μπαλέρμπας και ο Ηρακλής Κουτελίδας. Μπροστά τους βρίσκεται ο δεμένος τόμος ενός πολυσέλιδου βιβλίου: «Ο Αγών μου» του Αδόλφου Χίτλερ. Η επίκληση αυτού του βιβλίου είναι, προφανώς, ένα από τα υπερασπιστικά όπλα του έλληνα οπαδού του εθνικοσοσιαλισμού.
Η Ελλάδα είναι μία από τις λίγες ευρωπαϊκές χώρες όπου όχι μόνο κυκλοφορεί χωρίς καμιά δυσκολία το δυσώνυμο αυτοβιογραφικό πόνημα του Χίτλερ, αλλά ασφαλώς κατέχει την παγκόσμια πρωτιά να διαθέτει δύο πολύ πρόσφατες εκδόσεις του «Μάιν Καμπφ», σε διαφορετικές μάλιστα μεταφράσεις (βλ. επόμενες σελίδες).
Τα περισσότερα κεντρικά βιβλιοπωλεία το διαθέτουν χωρίς πρόβλημα, αλλά μπορεί καθένας να το προμηθευτεί και από τις ηλεκτρονικές διευθύνσεις των βιβλιοπωλείων.
Ο αγών του κ. Κώστα
Θεώρησε, λοιπόν, καλό και ο κ. Πλεύρης στη δίκη του (Δεκέμβριος 2007) να επικαλεστεί την ελεύθερη διάθεση του «Μάιν Καμπφ» στην Ελλάδα, για να διεκδικήσει (ως γνήσιος χιτλερικός) και το δικό του δικαίωμα να λέει τα ίδια. Απευθυνόμενος στο δικαστήριο επέδειξε στην έδρα ένα αντίτυπο της ελληνικής έκδοσης του βιβλίου: «Αυτό είναι το βιβλίο του Χίτλερ», λέει στον πρόεδρο. Και συνεχίζει: «Το "Μάιν Καμπφ". Λοιπόν. Προσέχτε με. Είναι έκδοσις εδώ, στην Ελλάδα, το 2006. Εντάξει; Το βιβλίο του Χίτλερ το αφήνουν να κυκλοφορεί ελεύθερα, το οποίο βρίζει τους Εβραίους. Και εγώ κατηγορούμαι ως φιλοχιτλερικός. Εγώ, όμως, καταθέτω στοιχεία. Και δεν θα μας εξηγήσει κανείς πώς δεν στρέφονται εναντίον του εκδοτικού οίκου που βγάζει το βιβλίο του Χίτλερ "Ο Αγών μου" και στρέφονται εναντίον του δικού μου βιβλίου στο οποίο δεν γράφω τίποτε άλλο».
Σημειώνουμε εδώ την αφοπλιστική ομολογία του κ. Πλεύρη ότι «δεν γράφει τίποτε άλλο» πέρα από εκείνα που έγραψε ο Χίτλερ στο «πόνημά» του.
Αλλά το ίδιο επιχείρημα επικαλέστηκε, στη συνέχεια της δίκης, και ο τότε συνήγορός του κ. Μπαλέρμπας.
Απευθυνόμενος στον μάρτυρα Λάμπη Κατσιάπη, μέλος της Αντιναζιστικής Πρωτοβουλίας, τον ρώτησε με νόημα: «Πείτε μου, σας παρακαλώ πολύ, το "Μάιν Καμπφ", τον "Αγώνα", το έχετε διαβάσει;». Ο μάρτυρας απάντησε ότι έχει διαβάσει αποσπάσματα του βιβλίου του Χίτλερ, για να ακολουθήσει η δεύτερη (ρητορική) ερώτηση του συνηγόρου: «Τι λέει εκεί πέρα; Είναι χειρότερο από αυτό ή καλύτερο;».
Η αντιναζιστική πτέρυγα του ακροατηρίου (γιατί υπήρχε και φιλοναζιστική!) ξέσπασε σε γέλια, θεωρώντας την ερώτηση αποκαλυπτική για το περιεχόμενο του βιβλίου περί εβραίων.
Για να εξηγήσει την ερώτησή του ο δικηγόρος έσπευσε να προσθέσει: «Κάνατε κάποια ενέργεια; [σ.σ.: εννοεί κατά του βιβλίου του Χίτλερ]. Για να δούμε το πνεύμα σας κύριε. Από πού εμφορείσθε και έρχεστε εδώ».
Και στην απολογία του ο κ. Πλεύρης επανέφερε τον ισχυρισμό: «Και αυτό το βιβλίο [σ.σ.: το δικό του για τους Εβραίους] χαρακτηρίστηκε φιλοχιτλερικό. Από ποιους; Από αυτούς που επιτρέπουν και κυκλοφορεί ελεύθερα "Ο Αγών μου" του Χίτλερ».
Περιμένουμε, λοιπόν, να επαναληφθεί το ίδιο επιχείρημα από τον κ. Πλεύρη και τους υπερασπιστές του και την Τετάρτη, στην αίθουσα του Εφετείου, όπου εκδικάζεται σε δεύτερο βαθμό η υπόθεση αυτή, μετά την πρωτόδικη καταδίκη του σε 14 μήνες φυλάκισης με αναστολή, για παραβίαση του αντιρατσιστικού νόμου 927/1979 (άρθρο 1, παρ. 1 και άρθρο 2).
Το επιχείρημα ότι «αφού τα είπε και ο Χίτλερ» δεν μπορεί να τιμωρηθεί κάποιος που τα επαναλαμβάνει σήμερα είναι βέβαια πολύ αδύναμο. Γιατί ο συγκεκριμένος νόμος προστατεύει ακριβώς από όποιους θα ήθελαν να επαναλάβουν όσα έκανε ο Χίτλερ.
Οσο για το επιχείρημα ότι το ΚΙΣ ή το ΕΠΣΕ και η Αντιναζιστική Πρωτοβουλία θα έπρεπε να στραφούν κατά του «Μάιν Καμπφ», προτού εγκαλέσουν τον Πλεύρη για το βιβλίο του όπου «λέει τα ίδια», αυτό προσκρούει στον ίδιο το νόμο.
Οπως έχουμε αναλύσει σε προηγούμενες έρευνες του «Ιού» («Ρατσισμός, έγκλημα και δημοκρατία», 23/11/08), σύμφωνα με τον αντιρατσιστικό νόμο δεν δικάζεται το βιβλίο, ούτε οι εκδότες του, αλλά ο συγγραφέας. Και ασφαλώς είναι λίγο δύσκολο να υποβάλει κανείς μήνυση στον Χίτλερ.
Βέβαια, όλα αυτά τα γνωρίζουν οι σύγχρονοι οπαδοί και μιμητές του Χίτλερ. Ο λόγος που επικαλούνται το «Μάιν Καμπφ» είναι άλλος: Θέλουν να προκαλέσουν σύγχυση μεταξύ της εφαρμογής του ελληνικού αντιρατσιστικού νόμου και του περιοριστικού νομοθετικού πλαίσιου που ισχύει σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, σύμφωνα με το οποίο απαγορεύεται η επανακυκλοφορία μιας σειράς βιβλίων, μεταξύ των οποίων και το «Μάιν Καμπφ».
Ο πρώτος λογοκριτής
Αυτό που δυσκολεύονται να αντιληφθούν και πολύ περισσότερο να παραδεχτούν οι σημερινοί οπαδοί του Χίτλερ είναι ότι οι εβραϊκές οργανώσεις της Γερμανίας είναι μεταξύ των πρώτων που ζητούν την άρση κάθε σχετικής απαγόρευσης. Και το πιο παράδοξο: οι πρώτοι που επέβαλαν την απαγόρευση της κυκλοφορίας αυτού του βιβλίου δεν ήταν άλλοι από τους ίδιους τους ναζί!
Η ιστορία του βιβλίου αυτού του Χίτλερ είναι αποκαλυπτική, γιατί συνδέεται με την αδυναμία των πολιτικών ελίτ του Μεσοπολέμου να διαγνώσουν τον κίνδυνο που προέκυπτε από τον ανερχόμενο Αξονα των φασιστικών ευρωπαϊκών καθεστώτων.
Το ενδιαφέρον που προκαλεί ακόμα και σήμερα δεν οφείλεται στην πρωτοτυπία ή στο βαθυστόχαστο περιεχόμενό του. Στην πραγματικότητα πρόκειται για έναν συνδυασμό επιλεγμένων και εν πολλοίς πλαστών αυτοβιογραφικών πληροφοριών με την παράθεση στοιχείων της εθνικοσοσιαλιστικής ιδεολογίας του συγγραφέα.
Ομως οι ιστορικοί ακόμα και σήμερα νιώθουν αμηχανία απέναντι σ' αυτή τη μοναδική περίπτωση στην ιστορία, όπου εκείνος ο οποίος θα εξελισσόταν στο μεγαλύτερο εγκληματία κατά της ανθρωπότητας είχε εξαρχής καταθέσει εγγράφως το πολιτικό και στρατιωτικό σχέδιό του. Και δεν το είχε κάνει σε κάποιο περιθωριακό έντυπο ή σε ένα απόρρητο έγγραφο στο οποίο είχαν πρόσβαση ελάχιστοι μυημένοι. Το έκανε από τις σελίδες ενός μπεστ σέλερ, το οποίο επρόκειτο να γνωρίσει ιλιγγιώδη επιτυχία.
Το μεγαλύτερο μέρος του «Μάιν Καμπφ» γράφτηκε από τον Χίτλερ κατά τη διάρκεια του 1924 στη φυλακή του Λάντσμπεργκ, όπου βρισκόταν καταδικασμένος σε πολυετή φυλάκιση μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα, το οποίο καθοδήγησε η μικρή του εθνικοσοσιαλιστική οργάνωση
NSDAP.
Οι συνθήκες κράτησης ήταν άνετες και έτσι ο φιλόδοξος Φίρερ, με τη βοήθεια συνεργατών και κυρίως του Ρούντολφ Χες, αποφάσισε να συγγράψει ένα βιβλίο για να δικαιολογήσει το πραξικόπημα, να διασκεδάσει τις εντυπώσεις από την ήττα και να θέσει τις βάσεις της μελλοντικής του δράσης.
Δύο χρόνια αργότερα ο Χίτλερ αποφυλακίστηκε, επειδή το δικαστήριο έκρινε ότι ήταν ακίνδυνος.
Τον τίτλο «Ο Αγών μου» επέλεξε ο Μαξ Αμάν, διευθυντής του κομματικού εκδοτικού οίκου Franz Eher, ο οποίος απέρριψε τον αρχικό αντιεμπορικό τίτλο που είχε βάλει ο Χίτλερ («Τεσσεράμισι χρόνια αγώνας ενάντια στα ψέματα, την ανοησία και τη δειλία»). Οι πωλήσεις ήταν σημαντικές, φυσικά. Ομως κατ' αρχήν το βιβλίο απευθύνεται στον κύκλο των οπαδών του κόμματος. Ο Χίτλερ, μετά την αποφυλάκισή του, προσθέτει τον δεύτερο τόμο, ο οποίος αναφέρεται στο πολιτικό του πρόγραμμα.
Κυκλοφοριακή εκτίναξη
Χάρη στο βιβλίο ο Χίτλερ βελτιώνει την εικόνα του αποτυχημένου πραξικοπηματία και αποκτά την αίγλη του πολιτικού οραματιστή. Από το 1929 το περιθωριακό ναζιστικό κόμμα, εκμεταλλευόμενο την οικονομική κρίση, μετατρέπεται σε κόμμα μαζών.
Το 1932 η κυκλοφορία του «Μάιν Καμπφ» φτάνει τα 280.000 αντίτυπα, και ο Χίτλερ με την είσπραξη των δικαιωμάτων γίνεται πρώτη φορά εκατομμυριούχος και αγοράζει την περίφημη έπαυλη Μπέργκχοφ.
Το 1933, με την εκλογική νίκη και την ανάδειξη του Χίτλερ στην καγκελαρία, το «Μάιν Καμπφ» καθιερώνεται ως η επίσημη βίβλος του νέου καθεστώτος. Από το 1936 αποφασίζεται να προσφέρεται από τους δημάρχους ένα αντίτυπο του βιβλίου σε κάθε ζευγάρι που παντρεύεται.
Ο Γκέμπελς πανηγυρίζει: «Ενα βιβλίο που γράφτηκε στο τραπέζι ενός μικρού κελιού μετατράπηκε στη μεγαλύτερη εκδοτική επιτυχία όλων των εποχών». Κατά το τέλος του Τρίτου Ράιχ το σύνολο των αντιτύπων που είχε μοιράσει το καθεστώς ξεπέρασε τα δώδεκα εκατομμύρια.
Βέβαια, αυτό δεν σημαίνει ότι είχε και ανάλογη αναγνωσιμότητα. Μιλώντας στο τηλεοπτικό Arte το 2007, ο επιφανής ιστορικός Χανς Μόμσεν θα εκφράσει την άποψη ότι το βιβλίο δεν άσκησε σημαντική επιρροή κατά την περίοδο της ακμής του Χίτλερ:
«Το "Μάιν Καμπφ" είναι το βιβλίο που διαβάστηκε λιγότερο μεταξύ των μπεστ σέλερ εκείνης της εποχής. Μπορεί να το έβαζαν στα χέρια των νεόνυμφων ζευγαριών ή να υποχρέωναν τους δημόσιους υπαλλήλους να το αγοράσουν, αλλά ελάχιστοι το διάβαζαν, διότι δεν περιείχε καμιά πολιτική απάντηση στα προβλήματα της εποχής».
Αλλοι ιστορικοί διαφωνούν με το συμπέρασμα αυτό. Γιατί μπορεί το πολυσέλιδο και βαρετό πόνημα να μην διαβαζόταν στο σύνολό του, αλλά πρέπει να συνυπολογίσουμε ότι υπήρξαν δεκάδες εκλαϊκευμένες και συντομευμένες παραλλαγές του, ενώ όλα τα επίμαχα αποσπάσματά του επαναλαμβάνονταν με κάθε ευκαιρία από τους αξιωματούχους και από τα προπαγανδιστικά μέσα ενημέρωσης του Τρίτου Ράιχ. Η απάντηση στο ερώτημα για το βαθμό επιρροής του «Μάιν Καμπφ» έχει άλλωστε σχέση με το μεγάλο ιστορικό ερώτημα για τον ρόλο του γερμανικού λαού στην εγκαθίδρυση και τη διατήρηση του καθεστώτος.
Τουλάχιστον σε δέκα γλώσσες μεταφράστηκε την περίοδο της ακμής του ναζισμού το «Μάιν Καμπφ». Εκ των υστέρων γνωρίζουμε ότι όλες αυτές οι μεταφράσεις ήταν «στρογγυλεμένες», δηλαδή είχαν αφαιρεθεί τα πιο βίαια κομμάτια, έτσι ώστε να προστατευθεί η φήμη του Φίρερ εκτός συνόρων. Ο γερμανικός προπαγανδιστικός μηχανισμός λειτουργούσε σε όλες αυτές τις μεταφράσεις, τις οποίες προωθούσε το ίδιο το ναζιστικό καθεστώς.
Υπάρχει μια σημαντική εξαίρεση: Η χώρα στην οποία οι ναζί αρνούνταν να μεταφραστεί το έργο του Φίρερ τους ήταν η Γαλλία. Ο λόγος ήταν απλός: το βιβλίο περιλαμβάνει με σαφήνεια τη διάθεση του Χίτλερ να πολεμήσει κατά της Γαλλίας. «Ο θανάσιμος εχθρός», γράφει ο Χίτλερ, «ο δίχως οίκτος εχθρός του γερμανικού λαού είναι και θα παραμείνει η Γαλλία» (έκδοση 1961, Β' τόμος, σελ. 254). «Ο ρόλος που η Γαλλία, ντοπαρισμένη από τη δίψα της εκδίκησης και συστηματικά καθοδηγημένη από τους Εβραίους, παίζει σήμερα στην Ευρώπη, είναι ένα έγκλημα ενάντια στην ύπαρξη της λευκής φυλής [...] Η Γαλλία είναι και θα είναι ο εχθρός που πρέπει να φοβόμαστε περισσότερο από όλους» (σελ. 259).
Οταν, λοιπόν, στις αρχές του 1934 εκδόθηκε στο Παρίσι η πρώτη γαλλική μετάφραση του «Μάιν Καμπφ», κινητοποιήθηκε ο γερμανικός κρατικός μηχανισμός για να σταματήσει τη διάθεση του βιβλίου («Mon Combat», Nouvelles Editions Latines). Ο εκδότης Fernand Sorlot ήταν ακροδεξιός, οπαδός του Μοράς, αλλά ως γάλλος εθνικιστής δεν καλόβλεπε τις επιθετικές προοπτικές του Χίτλερ. Από την πλευρά του ο γερμανός Φίρερ, ο οποίος μόλις είχε καταλάβει την εξουσία στη χώρα του ήθελε πάση θυσία να μην προειδοποιηθούν οι Γάλλοι. Δεν ήταν ακόμα έτοιμος. Υπέβαλε λοιπόν μήνυση στον εκδότη για παραβίαση των συγγραφικών του δικαιωμάτων.
Η δίκη έγινε τον Ιούνιο του 1934. Ο Σορλό υποστήριζε ότι το «Μάιν Καμπφ» περιλαμβάνει μια σημαντική πολιτική πλευρά, και γι' αυτό δεν θα 'πρεπε να υπόκειται στους περιορισμούς της εμπορικής νομοθεσίας. Οι γάλλοι δικαστές έδωσαν δίκιο στον Φίρερ και διέταξαν την απόσυρση του βιβλίου και την κατάσχεση του στοκ.
Εδώ ξεκινά το απροσδόκητο: ένα μέρος του στοκ των βιβλίων αυτών διέφυγε από τον αστυνομικό έλεγχο, χάρη στις ενέργειες μια μικρής οργάνωσης πολιτών, της Διεθνούς Ενωσης Κατά του Αντισημιτισμού (LICA, Ligue Internationale Contre l'Antisemitisme), η οποία είχε ιδρυθεί στη Γαλλία από εβραίους για να παλέψει ενάντια στις αντισημιτικές διώξεις.
Η LICA αγόρασε μέρος του στοκ πριν κατασχεθεί και έστειλε 5.000 αντίτυπα σε πολιτικούς, αξιωματούχους και διανοούμενους, προκειμένου να δείξει το πραγματικό πρόσωπο του Χίτλερ.
«Exω αλλάξει»
Συνέβη, λοιπόν, το παράδοξο: Να προσπαθεί να κρύψει ο Χίτλερ το βιβλίο του και να το προωθεί μια ομάδα ακτιβιστών Εβραίων. Ο ίδιος ο Χίτλερ φρόντισε να διασκεδάσει τους φόβους του γαλλικού κοινού: Σε συνέντευξή του στη «Le Matin» το 1936 εμφανίζεται ως φίλος των Γάλλων και περιγράφει το «Μάιν Καμπφ» ως «νεανικό έργο», γραμμένο από έναν άνθρωπο «φυλακισμένο για τις ιδέες του»! Και καταλήγει: «Εχω αλλάξει. Η επανόρθωση (του "Μάιν Καμπφ") θα γραφτεί στο μεγάλο βιβλίο της Ιστορίας».
Το 1938, την επαύριο των Συμφωνιών του Μονάχου, οι υποστηρικτές του Χίτλερ στη Γαλλία εξέδωσαν ένα πλαστό «Μάιν Καμπφ», με τον τίτλο «Η διδασκαλία μου» («Ma doctrine», εκδ. Fayard), στο οποίο έχουν απαλειφθεί όλα τα αντιγαλλικά αποσπάσματα και περιλαμβάνεται πρόσθετο κεφάλαιο για το σεβασμό των γαλλογερμανικών συνόρων!
Μετά τον πόλεμο οι νικητές αντιμετώπισαν το βιβλίο αυτό με αμηχανία. Λες και ξαφνικά κατάλαβαν αυτό που έπρεπε να είχαν καταλάβει είκοσι χρόνια νωρίτερα. Σε μια συμβολική κίνηση, μετά τη νίκη των Συμμάχων, οι αμερικανικές δυνάμεις κατοχής στη Γερμανία έλιωσαν τις τυπογραφικές πλάκες του βιβλίου και δημιούργησαν από το μολύβι τους τις μήτρες της πρώτης μεταναζιστικής εφημερίδας στη Βαυαρία. Αλλά η ιστορία του «Μάιν Καμπφ» δεν είχε τελειώσει.
Ακόμα και σήμερα η κυκλοφορία του εξαρτάται από τις κατά τόπους αποφάσεις πολιτικών και δικαστικών αρχών. Ετσι, σε άλλες χώρες διακινείται ελεύθερα (λ.χ. Αυστραλία, Καναδά, Ιαπωνία, Ιταλία, Πορτογαλία, Ιρλανδία, Ελλάδα, Φιλανδία, Κολομβία, Νότια Κορέα), σε άλλες απαγορεύεται ακόμα και η κατοχή του (Αυστρία), ενώ σε πολλές άλλες η κυκλοφορία του επιτρέπεται υπό όρους ή σε περιορισμένους χώρους (βιβλιοθήκες).
Η παράδοξη πλευρά αυτής της υπόθεσης είναι ότι η παρεμπόδιση της διάθεσης του βιβλίου σε όλο τον κόσμο γίνεται μέσω του ελέγχου των «πνευματικών δικαιωμάτων» του Αδόλφου!
Μετά τον πόλεμο τα πνευματικά δικαιώματα του συγγραφέα μεταβιβάστηκαν στο γερμανικό Δημόσιο (όπως και όλη η περιουσία του) και ειδικά στο κρατίδιο της Βαυαρίας.
Κάποιοι συγγενείς τα διεκδίκησαν χωρίς επιτυχία. Το υπουργείο Οικονομικών της Βαυαρίας δεν επιτρέπει νέα έκδοση του βιβλίου στη Γερμανία, ενώ επεμβαίνει και σ' όλο τον κόσμο, όπου θεωρεί ότι παραβιάζονται αυτά τα δικαιώματα. Πρόσφατο παράδειγμα η μήνυση που υπέβαλε το 2005 το κρατίδιο της Βαυαρίας εναντίον των εκδοτών του βιβλίου στην Τουρκία, όπου έχει αναδειχτεί σε μπεστ σέλερ με κυκλοφορία που ξεπέρασε σε δύο μήνες τα 80.000 αντίτυπα με τον αναγνωρίσιμο τίτλο «Καβγκά'μ».
Υπάρχει μόνο ένα μικρό πρόβλημα: σύμφωνα με τις διεθνείς συμβάσεις περί πνευματικών δικαιωμάτων, η δικαιοδοσία αυτή λήγει το 2015, 70 δηλαδή χρόνια μετά το θάνατο του συγγραφέα. Φυσικά με τα σημερινά δεδομένα δεν υπάρχει πραγματική δυνατότητα ελέγχου του κοπιράιτ. Ηδη στο Διαδίκτυο μπορεί να βρει κανείς και να κατεβάσει το «Μάιν Καμπφ» σε πολλές εκδόσεις: την πρώτη επίσημη, δύο αγγλικές μεταφράσεις, τη γαλλική, ακόμα και την ελληνική. Εδώ και χρόνια, λοιπόν, έχει δημιουργηθεί σε όλες τις χώρες ακόμα και στη Γερμανία μια κίνηση για να αρθεί το ταμπού που σκεπάζει το «Μάιν Καμπφ».
- Ο Χορστ Μέλερ, διευθυντής του Ινστιτούτου Σύγχρονης Ιστορίας στο Μόναχο, δήλωσε (16/7/07) ότι είναι καλύτερο να επανεκδοθεί το βιβλίο σε μια σχολιασμένη και φροντισμένη μορφή, παρά να κυκλοφορήσει σε λίγα χρόνια σε φωτοτυπική ανατύπωση της ναζιστικής έκδοσής του.
- Την άποψη αυτή υποστήριξε πριν από λίγο καιρό και ο Στέφαν Κράμερ, γενικός γραμματέας του Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου στη Γερμανία. Μιλώντας στο κρατικό ραδιόφωνο, ο κ. Κράμερ δήλωσε έτοιμος να ζητήσει από τη βαυαρική κυβέρνηση να άρει την απαγόρευση (26/4/08).
- Την ίδια άποψη εξέφρασε λίγο αργότερα και η Λάλα Ζίσκιντ, πρόεδρος της Εβραϊκής Κοινότητας του Βερολίνου (Χααρέτς, 8/6/08). Ακόμα μια φορά, λοιπόν, εκπρόσωποι εβραϊκών κοινοτήτων πρωτοστατούν στη δημοσίευση του «Μάιν Καμπφ», κρίνοντας ότι το κοινό πρέπει να πληροφορηθεί από πρώτο χέρι την εγκληματική διδασκαλία του Χίτλερ.
Νέες περιπέτειες
Ομως τα παράδοξα στην ιστορία του «Μάιν Καμπφ» δεν σταματούν εδώ. Η αμερικανική έκδοση του βιβλίου δεν υπόκειται στον έλεγχο του κρατίδιου της Βαυαρίας, διότι ο αμερικανός εκδότης (Houghton Mifflin) εξαγόρασε τα πνευματικά δικαιώματα του Χίτλερ ήδη από το 1933. Και το πιο ενδιαφέρον: το αμερικανικό Δημόσιο επί πολλά χρόνια σιωπηλά κέρδιζε από αυτά τα δικαιώματα. Μετά την είσοδο των ΗΠΑ στον πόλεμο, τον Δεκέμβριο του 1941, η αμερικανική κυβέρνηση άρχισε να εισπράττει η ίδια τα δικαιώματα από το «Μάιν Καμπφ».
Η είσπραξη αυτή συνεχίστηκε μέχρι και το 1979, οπότε εξαγόρασε και πάλι ο εκδότης τα δικαιώματα από την κυβέρνηση, ενώ τα χρήματα που είχαν μέχρι τότε εισπραχθεί μεταφέρθηκαν στο Ταμείο Πολεμικών Αποζημιώσεων.
Ενα εθνικό μπεστ σέλερ;
Με διαφορά λίγων ημερών το καλοκαίρι του 2006 εκδόθηκαν στην Ελλάδα δύο εκδοχές του «Μάιν Καμπφ»: Η μία από τις εκδόσεις «Κάκτος» και η δεύτερη από τις εκδόσεις «Δίδυμοι».
Η σχεδόν ταυτόχρονη έκδοση δύο διαφορετικών ελληνικών μεταφράσεων του «Μάιν Καμπφ» είναι κάπως ανεξήγητη, αλλά είναι γνωστό ότι η ελληνική βιβλιαγορά δεν δουλεύει (ευτυχώς -από κάποιες πλευρές) με την ορθολογική οργάνωση των μεγάλων ευρωπαϊκών αγορών.
Η πρώτη έκδοση στα ελληνικά του βιβλίου έχει πραγματοποιηθεί το 1961, πριν από μισό αιώνα σχεδόν, στις εκδόσεις «Ζάρβανος». Πρόκειται για δύο δεμένους τόμους που κυκλοφορούσαν εκείνη την περίοδο όπως όλα τα «χοντρά βιβλία», κυρίως δηλαδή μέσω πλασιέ στα σπίτια. Η μετάφραση υπογράφεται από τον Δημήτρη Π. Κωστελένο (για το κείμενο του Χίτλερ) και τον Ανδρέα Πάγκαλο (για τις μεταφράσεις των αγγλικών κειμένων που συνόδευαν την έκδοση).
Η προσπάθεια των εκδοτών του 1961 ήταν να μην υπάρξει οποιαδήποτε αμφισβήτηση για τις πολιτικές προθέσεις τους. Το βιβλίο δημοσιεύθηκε ως πρώτο της σειράς «Αντιφασιστική Βιβλιοθήκη» και εμπλουτίστηκε με αναλυτικές μελέτες για τον Χίτλερ και το βιβλίο του (μια προπολεμική και μια μεταπολεμική μελέτη του Τσόρτσιλ και κείμενα των Σίρερ, Σεβαλιέ, Ντάουνς κ.ά.). Στο εξώφυλλο, μάλιστα, αναφέρεται ότι θα περιλαμβάνεται κριτική του τότε ηγέτη της ΕΔΑ Ηλία Ηλιού και του στελέχους της Ενωσης Κέντρου Ηλία Τσιριμώκου. Τελικά, για λόγους που δεν γνωρίζουμε, δημοσιεύτηκε στο δεύτερο τόμο κείμενο μόνο του Τσιριμώκου, όπου ο συγγραφέας αναρωτιέται για τη σκοπιμότητα της έκδοσης και δίνει την απάντησή του: «Μένει να εκτιμήσουμε αν η γνώση του ντοκουμέντου αυτού αποτελεί ή όχι όπλο εναντίον του φασισμού. Νομίζω ότι είναι κατά πρώτον λόγον, επειδή κανείς δεν μπορεί να μισήσει καλά (όπως ούτε και ν' αγαπήσει) παρά εκείνο που ξέρει. Και, δεύτερον, επειδή κατ' αρχήν ο "Αγώνας μου" είναι καμωμένος για ν' απωθεί...».
Η έκδοση του 2006 από τον «Κάκτο» σε ένα τόμο 900 σελίδων στηρίζεται σε μια νέα μετάφραση, του Λεωνίδα Προεστίδη, η οποία είναι πιο ακριβής και πιστή στο πρωτότυπο από τη μετάφραση του 1961.
Συνοδεύεται από τα ίδια δύο άρθρα του Τσόρτσιλ (το προπολεμικό και το μεταπολεμικό), ενώ δημοσιεύεται και εκτενής εισαγωγή του Κλεάνθη Γρίβα και χρονολόγιο της πολιτικής διαδρομής του Χίτλερ. Ο κ. Γρίβας σημειώνει ότι το «Μάιν Καμπφ» «είναι η πρώτη στην ιστορία εκ των προτέρων καταγραφή και δημοσιοποίηση του σχεδίου ενός εφιαλτικού μαζικού εγκλήματος εκ προμελέτης, απέναντι στην οποία τα εν δυνάμει θύματά του αντέδρασαν με μια ασυγχώρητη και θανάσιμη ελαφρότητα».
Η δεύτερη έκδοση, που κυκλοφορεί από το 2006, είναι ουσιαστικά επανέκδοση της πρώτης μετάφρασης του 1961. Επισήμως δεν υπάρχει εκδότης, αλλά στο οπισθόφυλλο αναφέρεται ότι την κεντρική διάθεση του βιβλίου έχουν οι εκδόσεις «Δίδυμοι». Ως μεταφραστής αναφέρεται ο Α. Πάγκαλος, ενώ έχει εξαφανιστεί ο πραγματικός μεταφραστής Δ. Π. Κωστελένος. Αναφέρεται και το όνομα του Σ. Λ. Σταυρόπουλου ως υπεύθυνου εκδοτικής επιμέλειας. Επισημαίνεται ότι πρόκειται για «δεύτερη έκδοση, βελτιωμένη». Στην πραγματικότητα έχουν γίνει ελάχιστες αλλαγές.
Αντίθετα από την έκδοση του 1961 και τη νέα μετάφραση του «Κάκτου», η έκδοση των «Διδύμων» φαίνεται να απευθύνεται και σε κοινό υποψήφιων οπαδών του Χίτλερ. Εχουν αφαιρεθεί όλες οι (αντιφασιστικές) εισαγωγές και τα σχετικά σχόλια. Είναι χαρακτηριστικός ο τρόπος που παρουσιάζει το βιβλίο και η ιστοσελίδα των εκδοτών του: «Ενα έργο θάρρους, επιμονής, ζωντάνιας και τέλειας επιβολής σε όλες τις αρχές και αντιπολιτεύσεις. Το πρόγραμμα της γερμανικής αναγέννησης. Η τεχνική της κομματικής προπαγάνδας. Η σύλληψη της ιδέας ενός εθνικοσοσιαλιστικού κράτους. Η θέση της Γερμανίας ως άρχουσας δύναμης του κόσμου».
Ισως αυτή η διάθεση των εκδοτών να εκφράζεται και με την επιλογή τους να βάλουν ως εξώφυλλο του βιβλίου το πρωτότυπο της ναζιστικής περιόδου, με το ωραιοποιημένο πορτρέτο του Χίτλερ και μιμούμενοι ακόμα και τη γοτθική γραμματοσειρά των τίτλων. Εξίσου διαφημιστικά για το βιβλίο λειτουργεί και η προβολή στο εξώφυλλο της υπόμνησης ότι πρόκειται για τη «18η έκδοση». Οι εκδότες δεν ήταν σε θέση να μας διαφωτίσουν πώς προκύπτει αυτός ο αριθμός.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ
Ian Kershaw
«Χίτλερ 1889-1936»
(μετ. Στέφανος Ροζάνης, Γεράσιμος Λυκιαρδόπουλος, εκδ. Scripta, Αθήνα 2000)
Ο πρώτος τόμος της κλασικής βιογραφίας του Χίτλερ με λεπτομέρειες για τις συνθήκες συγγραφής και διάδοσης του «Μάιν Καμπφ».
Christian Zentner
«Adolf Hitler Mein Kampf. Eine kommentierte Auswahl»
(List, Μόναχο 1974)
Αποσπάσματα του «Μάιν Καμπφ» σε μια σχολιασμένη έκδοση. Πρόκειται για τη μόνη έκδοση του βιβλίου που κυκλοφορεί νόμιμα στη Γερμανία, όπου απαγορεύεται η πλήρης έκδοση. Επιτρέπεται πάντως η πώληση μεταχειρισμένων αντιτύπων από παλαιοβιβλιοπωλεία.
Othmar Ploeckinger
«Geschichte eines Buches: Adolf Hitlers "Mein Kampf" 1922-1945»
(Oldenbourg Wissenschaftsverlag, Μόναχο 2006)
Η ιστορία του «Μάιν Καμπφ» που προκάλεσε το 2006 αρκετές συζητήσεις στη Γερμανία, διότι ανέτρεψε τις καθησυχαστικές βεβαιότητες ότι το βιβλίο του Χίτλερ δεν είχε διαβαστεί στην προπολεμική Γερμανία και ότι αποτελούσε απλά ένα προπαγανδιστικό κείμενο που είχε επιβάλει το καθεστώς.
ΔΕΙΤΕ
Antoine Vitkine
«Mein Kampf. C'etait ecrit»
(Arte France, 2007)
Εξαιρετικό ντοκιμαντέρ για την ιστορία του αυτοβιογραφικού πονήματος του Χίτλερ και τις σημερινές του περιπέτειες.
ΕΠΙΣΚΕΦΘΕΙΤΕ
Hitler
"Mein
Kampf"
Η επίσημη ιστορία του «Μάιν Καμπφ» στην ιστοσελίδα του Γερμανικού Ιστορικού Μουσείου, ενός οργανισμού που ιδρύθηκε από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση το 1987.
Eberhard Jaeckel, Ellen Latzin
«Hitler,
Adolf: Mein Kampf, 1925/26»
(Historisches Lexikon Bayerns)
Λήμμα στο «Ιστορικό Λεξικό της Βαυαρίας».
Ελευθεροτυπία, 11/1/2009