ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΤΟΥ ΚΟΣΣΥΦΟΠΕΔΙΟΥ

Μάρτυρες της εθνοκάθαρσης

ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ

1. / 2.   

Κόσοβο αλά Ελληνοτουρκικά

Δεν είχε προλάβει καλά καλά να καταλαγιάσει το τελευταίο αντισερβικό πογκρόμ στο Κοσσυφοπέδιο, και οι εγχώριοι κινδυνολόγοι βγήκαν ξανά στο κλαρί: όπου νάναι, διαπίστωσαν, έρχεται κι η δική μας σειρά. Οχι βέβαια στη Θράκη, όπου πλέον "καθαρίζει" (ευτυχώς!) η διακομματική ελληνοτουρκική φιλία. Ως εθνικός κίνδυνος προβλήθηκαν τούτη τη φορά οι ειρηνικοί βαλκάνιοι μετανάστες.

Κι όμως, δεν είναι καθόλου δύσκολο να βρει κανείς γνώριμες αναλογίες με το πρόσφατο κύμα βίας που σάρωσε το Κόσοβο. Αν μη τι άλλο, η διογκωμένη "αξιοποίηση" κάποιου ελάσσονος περιστατικού από εθνικιστικά ΜΜΕ και παρακρατικούς μηχανισμούς, με σκοπό την καλλιέργεια αισθήματος "θυματοποίησης" και την υπόθαλψη αγριοτήτων που αποβλέπουν στην εκδίωξη μιας ανεπιθύμητης μειονότητας, δεν είναι καθόλου άγνωστη εμπειρία στα καθ' ημάς. Το γνωρίζουν πάρα πολύ καλά, τόσο η ελληνική μειονότητα της Κωνσταντινούπολης όσο και οι "τουρκογενείς" μουσουλμάνοι της Κομοτηνής.

Το ανθελληνικό πογκρόμ των "Σεπτεμβριανών" στην Κων/λη ξεκίνησε, ως γνωστόν, σαν "απάντηση" των "εθνικά ταπεινωμένων" τούρκων εθνικιστών για την (υποτιθέμενη) καταστροφή του σπιτιού του Ατατούρκ, στη Θεσσαλονίκη. Με πρόσχημα την έκρηξη ενός αυτοσχέδιου μηχανισμού μικρής έντασης στον περίβολο του κτιρίου (5.9.1955), η οποία από ελληνικής πλευράς αποδόθηκε σε συγκεκριμένο πράκτορα της ΜΙΤ, οργανωμένες παρακρατικές συμμορίες κατέστρεψαν και λεηλάτησαν επί ένα διήμερο τα μαγαζιά, τις εκκλησίες και πολλά σπίτια Ελλήνων της Πόλης (6-7.9.1955). Ηταν η αρχή του τέλους για την παρουσία της ελληνικής μειονότητας στις όχθες του Βοσπόρου.

Σαφώς μικρότερης κλίμακας, παρόμοιας όμως στόχευσης, υπήρξε το αντιτουρκικό πογκρόμ που πραγματοποίησαν στις 29.1.1990 έλληνες εθνικιστές στην Κομοτηνή. Βρισκόμασταν σε μια εποχή όξυνσης του μειονοτικού, καθώς η πολύχρονη κρατική πολιτική των "διοικητικών παρενοχλήσεων" και των συστηματικών διακρίσεων σε βάρος της μειονότητας είχε οδηγήσει τους μουσουλμάνους να υπερψηφίσουν τους "ανεξάρτητους" εθνικιστικούς συνδυασμούς του γιατρού Αχμέτ Σαδίκ.

Το έναυσμα δόθηκε -κι εδώ- από ένα τυχαίο περιστατικό. Στις 26.1.1990, το Πλημμελειοδικείο Κομοτηνής καταδίκασε τον Σαδίκ σε φυλάκιση 18 μηνών χωρίς αναστολή για "πρόκληση πολιτών σε διχόνοια", επειδή σε προεκλογική προκήρυξή του αποκαλούσε τη μειονότητα "τουρκική". Την επομένη, δυο μεσόκοποι ασθενείς που νοσηλεύονταν στο νοσοκομείο της πόλης, ένας χριστιανός (Αγγελος Σολακίδης) κι ένας μουσουλμάνος (Χασάν Αλή), λογομάχησαν για το ζήτημα. Ηρθαν στα χέρια κι ο μουσουλμάνος χτύπησε τον χριστιανό στο κεφάλι, με αποτέλεσμα το θανάσιμο τραυματισμό του. Ο δράστης συνελήφθη και, αργότερα, βρέθηκε νεκρός στο κελί του. Η επίσημη εκδοχή έκανε λόγο για αυτοκτονία.

Στο μεταξύ, ενώ ο Σολακίδης χαροπάλευε, οι μειονοτικές συνοικίες της Κομοτηνής γνώρισαν ώρες τρόμου. Εκατοντάδες αγανακτισμένοι εθνικόφρονες λεηλάτησαν και κατέστρεψαν συστηματικά όλα ανεξαίρετα τα μουσουλμανικά (αλλά και δυο αρμενικά) μαγαζιά της πόλης, κάτω από το απαθές βλέμμα των παριστάμενων ισχυρών αστυνομικών δυνάμεων. Αποκαλυπτική λεπτομέρεια: τα "ελληνικά" μαγαζιά είχαν εκ των προτέρων "σημαδευτεί" (με ελληνικές σημαιούλες ή πρόχειρες επιγραφές), ώστε να γλυτώσουν από τη μανία των επιδρομέων.

Τοπικός ραδιοφωνικός σταθμός που κάλυπτε ζωντανά τα επεισόδια, μετέδωσε τα συγχαρητήρια του μητροπολίτη Δαμασκηνού προς τους βιαιοπραγούντες: "Σήμερα γράψατε λαμπρές σελίδες. Κινηθήκατε και θα ξυπνήσουν αυτοί που έχουν τα τέλματα [sic] στο κλεινόν άστυ...". Αλλά και η τοπική ΟΝΝΕΔ θα υπερασπιστεί με ανακοίνωσή της τα έκτροπα -κάνοντας λόγο για "5.000 ανθρώπους που μαζεύτηκαν για να διαδηλώσουν την πίστη τους στα εθνικά ιδεώδη της χώρας μας" και καταγγέλλοντας την κρατική ΕΤ-2, που "με πρωτοφανείς χαρακτηρισμούς, ούτε λίγο ούτε πολύ παρομοίωσε τους Ελληνες της Κομοτηνής με τα αναρχικά στοιχεία του Πολυτεχνείου".

Ευτυχώς, βέβαια, το πογκρόμ του 1990 δεν είχε συνέχεια. Αντίθετα, ειδική σύσκεψη των τότε πολιτικών αρχηγών (Μητσοτάκης, Παπανδρέου, Κύρκος, Φλωράκης) αποφάσισε να καταργήσει την αιτία της όξυνσης -τις οργανωμένες διακρίσεις σε βάρος της μειονότητας. Κι έτσι, όλοι οι θρακιώτες (χριστιανοί και μουσουλμάνοι) απέφυγαν τη μοίρα των Σέρβων του Κοσσυφοπεδίου...
 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ

Julie A. Mertus "Kosovo. How myths and truths started a war" (Μπέρκλεϊ 1999, εκδ. University of California Press). Εξαιρετική μελέτη μιας αμερικανίδας νομικού, με αντικείμενο τους τρόπους με τους οποίους οι εθνικιστικοί κύκλοι και τα ΜΜΕ επέβαλαν σε Σέρβους και Αλβανούς του Κοσσυφοπεδίου μια εικόνα συλλογικής "θυματοποίησής" τους από την "αντίπαλη" πλευρά -προετοιμάζοντας, έτσι, τις εθνοκαθάρσεις της τελευταίας πενταετίας. Ειδική έμφαση στο πώς οι παραπάνω μηχανισμοί ερμήνευσαν, προέβαλαν κι αξιοποίησαν διάφορα συμβάντα της περιόδου 1981-1990, προς όφελος της όξυνσης του κλίματος και της καταστροφής κάθε δι-εθνοτικής συμβίωσης στο Κοσσυφοπέδιο.

Miranda Vickers "Between Serb and Albanian. A history of Kosovo" (Λονδίνο 1998, εκδ. Hurst). Η καλύτερη και -κυρίως- η πιο ισορροπημένη από τις ιστορίες του Κοσυφοπεδίου που κυκλοφόρησαν στη Δύση τα τελευταία χρόνια.

Ιβο Αντριτς "Το γεφύρι του Δρίνου" (μετάφραση Κ.Λ.Μεραναίου, Αθήνα χ.χ., εκδ. Δημ. Δαρεμά). Το κλασικό μυθιστόρημα του νομπελίστα σερβοβόσνιου συγγραφέα, με θέμα την ιστορία της πόλης Βίσεγκραντ από το 16ο αιώνα ως τον Α' Παγκόσμιο πόλεμο. Η ανατριχιαστική (αλλά κλασική, πλέον) περιγραφή της διαδικασίας του παλουκώματος, που περιλαμβάνει, αποτελεί πια ένα δομικό στοιχείο της "συλλογικής μνήμης" των Σέρβων.

Αριστείδης Γιαννόπουλος - Δημήτρης Ψαρράς "Το 'ελληνικό 1955'" (περ. Σχολιαστής, τχ.85, 3.1990, σ.18-21). Αναλυτικό ρεπορτάζ για το αντιτουρκικό "μίνι πογκρόμ" της Κομοτηνής, τον Ιανουάριο του 1990.


ΕΠΙΣΚΕΦΘΕΙΤΕ

United Nations Interim Administration Mission in Kosovo (http://www.unmikonline.org). Η επίσημη σελίδα της διοίκησης του ΟΗΕ στο προτεκτοράτο του Κοσσυφοπεδίου.
 

(Ελευθεροτυπία, 4/4/2004)