ΧΑΚΙ ΣΤΟΛΗ ΠΑΙΔΙΚΟΥ ΜΕΓΕΘΟΥΣ


1.   2.   3.


Παιδιά στρατιώτες, παιδιά εργάτες


Τουλάχιστον 300.000 παιδιά μικρότερα από 18 ετών, αγόρια και κορίτσια, συμμετέχουν σε πολέμους και εχθροπραξίες που εκτυλίσσονται αυτή τη στιγμή σε πολλά και διάφορα σημεία του πλανήτη. Εκατοντάδες ακόμη χιλιάδες παιδιά στρατολογούνται σε κυβερνητικές ένοπλες δυνάμεις ή σε ένοπλες αντιπολιτευτικές ομάδες και υποβάλλονται σε στρατιωτική εκπαίδευση ώστε να σταλούν με την πρώτη ευκαιρία στο μέτωπο. Σύμφωνα με στοιχεία που έχουν συλλεγεί από διεθνείς οργανισμούς, τα παιδιά στρατολογούνται άλλοτε με νόμιμες διαδικασίες, συνηθέστερα όμως με βίαιες μεθόδους που δεν διαφέρουν από απαγωγή. Ενα ακόμη ανατριχιαστικό δεδομένο αφορά την ακριβή ηλικία των ανήλικων αυτών πολεμιστών: ενώ η μεγάλη πλειοψηφία των παιδιών-στρατιωτών είναι μεταξύ 15 και 18 ετών, δεν είναι καθόλου σπάνιες οι περιπτώσεις στρατολόγησης παιδιών 10 ετών ή και ακόμη μικρότερων.
Αδιανόητες είναι οι συνθήκες που περιμένουν τα παιδιά στο στρατό. Αρχικά χρησιμοποιούνται ως μεταφορείς, αγγελιαφόροι ή κατάσκοποι, τελικά όμως καταλήγουν κι αυτά στο μέτωπο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η χρήση των παιδιών στον πόλεμο Ιράν-Ιράκ: αδιάσειστα στοιχεία μαρτυρούν ότι ανήλικοι στρατιώτες χρησιμοποιήθηκαν σε αυτόν τον πόλεμο ως τροφή για τα κανόνια, καθώς και ότι στα παιδιά έλαχε ο κλήρος να προελάσουν πρώτα σε ναρκοθετημένες περιοχές. Ούτως ή άλλως, στις εμπόλεμες καταστάσεις τα παιδιά διατρέχουν πολύ μεγαλύτερους κινδύνους από τους ενηλίκους, καθώς έχουν πολύ μικρότερη εμπειρία και στην περίπτωσή τους η άγνοια του κινδύνου ενισχύεται πολλές φορές, όπως έχει αποδειχθεί, από την καταναγκαστική κατανάλωση οινοπνευματωδών ποτών ή/και ναρκωτικών ουσιών. Εκτός όλων αυτών, τα παιδιά γίνονται συχνά αντικείμενο βάναυσης συμπεριφοράς και τιμωρούνται σκληρά για ενδεχόμενα λάθη τους. Οπως προκύπτει από σχετική μελέτη που πραγματοποιήθηκε με παραγγελία των Ηνωμένων Εθνών, οι απόπειρες λιποταξίας των ανήλικων στρατιωτών πληρώνονται στην καλύτερη περίπτωση με φυλάκιση και στη χειρότερη -και συνηθέστερη- με εκτέλεση κατόπιν συνοπτικής διαδικασίας.
Αξίζει να σημειωθεί ότι και τα κορίτσια στρατολογούνται σε μεγάλους αριθμούς, αν και όχι τόσο υψηλούς όσο τα αγόρια. Τα κορίτσια χρησιμοποιούνται συνήθως ως μαγείρισσες ή/και ως άβουλο εργαλείο επίλυσης των σεξουαλικών αναγκών των στρατιωτών. Συχνά, μικρά κορίτσια εξαναγκάζονται να "εξυπηρετούν" ερωτικά πολλούς ταυτόχρονα στρατιώτες. Μερικές ωστόσο φορές, τα κορίτσια στέλνονται και αυτά σε μάχιμες υπηρεσίες, όπου εκπαιδεύονται και στη χρήση των όπλων. Εχει παρατηρηθεί ακόμη ότι τα κορίτσια είναι περισσότερα στα ένοπλα αντάρτικα και λιγότερα στις κυβερνητικές ένοπλες δυνάμεις. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Αιθιοπία, όπου υπολογίστηκε ότι κορίτσια και νεαρές κοπέλες αποτέλεσαν ένα 25-30% των αντικαθεστωτικών κινημάτων.
Εξαιρετικά σοβαρές είναι οι επιπτώσεις στην υγεία από τη συμμετοχή των παιδιών στον πόλεμο. Δεν αναφερόμαστε, προφανώς, στα χιλιάδες παιδιά που χάνουν τη ζωή τους την ώρα της μάχης ή που υφίστανται κάποιον σοβαρό ακρωτηριασμό. Βαριά κλονισμένη υγεία θα παρουσιάσουν όλα περίπου τα παιδιά- στρατιώτες που θα βγουν ζωντανά από έναν πόλεμο. Σε ποσοστά που δεν συγκρίνονται με τα αντίστοιχα ποσοστά των ενηλίκων, τα παιδιά μετά τον πόλεμο υποφέρουν από πολλές και διάφορες παθήσεις, σωματικές και ψυχικές. Αρκετά εμφανίζουν προβλήματα ανάπτυξης και παραμορφώσεις που σχετίζονται με το γεγονός ότι μετέφεραν βάρη πολύ μεγάλα για τα μέτρα τους. Αλλα παρουσιάζουν δερματικές ασθένειες και αναπνευστικές λοιμώξεις, άλλα διαταραχές στην όραση και την ακοή, άλλα έχουν μολυνθεί από σεξουαλικά μεταδιδόμενες ασθένειες και κυρίως το AIDS. Πολύ σοβαρές είναι και οι ψυχολογικές επιπτώσεις του πολέμου για τα παιδιά. Είτε υπήρξαν μάρτυρες ωμοτήτων είτε εξαναγκάστηκαν να συμμετάσχουν και τα ίδια στη διάπραξη βαναυσοτήτων, τα παιδιά που έζησαν από πρώτο χέρι τον πόλεμο κουβαλούν στη συνέχεια ένα απίστευτο ψυχικό βάρος που θα τα ταλαιπωρεί σε όλη τους τη ζωή.
Ενα τελευταίο σημείο σχετίζεται με το ερώτημα ποια ακριβώς παιδιά συγκροτούν την "ομάδα υψηλού κινδύνου", ποιες δηλαδή κατηγορίες παιδιών έχουν τις μεγαλύτερες πιθανότητες να στρατολογηθούν βίαια και να υποχρεωθούν να προσφέρουν στρατιωτικές υπηρεσίες. Τα στοιχεία μαρτυρούν ότι οι ίδιες λίγο πολύ κατηγορίες παιδιών που προσφέρουν παιδική εργασία τον καιρό της ειρήνης μετατρέπονται σε ανήλικους στρατιώτες την εποχή του πολέμου. Τα παιδιά που συγκροτούν την τεράστια πλειοψηφία των μικρών πολεμιστών είναι εκείνα που έχουν αποχωριστεί τις οικογένειές τους ή που δεν είχαν οικογένεια (ορφανά και από τους δύο γονείς, παιδιά που τα ίδια βρέθηκαν στη θέση αρχηγού οικογένειας κ.ο.κ.). Σε αυτά πρέπει να προστεθούν τα παιδιά από αστικές ή αγροτικές περιοχές που ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας, μην έχοντας τη δυνατότητα να πάνε σχολείο και όντας υποχρεωμένα να κερδίζουν με τους πιο δύσκολους τρόπους την καθημερινή τους επιβίωση. Παιδιά οικονομικά και κοινωνικά εξαθλιωμένα, παιδιά του δρόμου, καθώς και παιδιά διαφόρων περιθωριακών ομάδων. Εκτός από αυτά, κινδυνεύουν να στρατολογηθούν όσα παιδιά βρεθούν στην περιοχή των πολεμικών συγκρούσεων, κυρίως όσα μετακινήθηκαν από τον τόπο τους και ζουν προσωρινά σε προσφυγικά στρατόπεδα, έχοντας χάσει την επαφή με τους δικούς τους.
Η διαπίστωση ότι τα παιδιά που εργάζονται τον καιρό της ειρήνης χρησιμοποιούνται ως στρατιώτες τον καιρό του πολέμου αξιολογείται ως εξαιρετικά σημαντική από τους διεθνείς οργανισμούς που ασχολούνται με την προστασία της παιδικής ηλικίας. Κι αυτό γιατί υποδεικνύει στους ενδιαφερόμενους ότι το πρόβλημα πρέπει να αντιμετωπιστεί συνολικά και με ενιαία κριτήρια, κάτι που αρκετοί συνεχίζουν να μη θέλουν να καταλάβουν. 


Η αρχή του τέλους


Με την πεποίθηση ότι η διεθνής κοινότητα πρέπει επιτέλους να αντιταχθεί στη στρατολόγηση παιδιών και στην οιαδήποτε συμμετοχή τους στις ένοπλες συρράξεις, έξι μη κυβερνητικές οργανώσεις διεθνούς εμβέλειας ίδρυσαν τον Ιούνιο του 1998 το Συνασπισμό για να τερματιστεί η χρήση των παιδιών ως στρατιωτών. Ανάμεσά τους η Διεθνής Αμνηστία, το Παρατηρητήριο των Ανθρώπινων Δικαιωμάτων, η Διεθνής Ομοσπονδία Γη των Ανθρώπων κ.ά. Ο βασικός στόχος του Συνασπισμού συνοψίζεται στην προσπάθεια να γίνει διεθνώς αποδεκτό ένα Πρωτόκολλο, το οποίο θα περιληφθεί στη Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Παιδιού. Σύμφωνα με το Πρωτόκολλο αυτό, θα απαγορεύεται στο εξής η στρατολόγηση και η συμμετοχή σε εχθροπραξίες κάθε ατόμου κάτω των 18 ετών, ενώ όλες οι ένοπλες δυνάμεις και ομάδες, κυβερνητικές και μη, θα δεσμευτούν στο εξής να τηρούν αυστηρά το ελάχιστο αυτό όριο ηλικίας στη στρατολόγηση των παιδιών.
Σε συνεργασία με άλλους διεθνείς φορείς που ασχολούνται με την προστασία της παιδικής ηλικίας, ο Συνασπισμός έχει ξεκινήσει μια μεγάλη καμπάνια για να κάνει γνωστές τις θέσεις του, η οποία προβλέπεται να κορυφωθεί με μια παγκόσμια διάσκεψη το 2.000. Στο μεταξύ, κύριο μέλημά του είναι η απάντηση στη -συνήθως υποκριτική- επιχειρηματολογία εκείνων που συνεχίζουν να αντιτάσσονται στην αύξηση του ορίου ηλικίας των παιδιών-στρατιωτών. Πολλοί από αυτούς διατείνονται ότι η αύξηση του ορίου δεν είναι απλώς μη ρεαλιστική, αλλά μπορεί να αποδειχθεί επιζήμια, καθώς δεν τηρείται ούτε το σημερινό όριο των 15 ετών. Στο επιχείρημα αυτό, ο Συνασπισμός αντιτείνει ότι το σημερινό όριο διευκολύνει τη στρατολόγηση παιδιών κάτω των 15 ετών, ενώ μία αύξησή του θα προστάτευε καλύτερα τα πολύ μικρά παιδιά. Εκτός αυτού, το χαμηλό διεθνές όριο διευκολύνει τα κράτη που επιδιώκουν να στρατολογούν μικρά παιδιά, επιτρέποντάς τους να ισχυρίζονται πως συμμορφώνονται με τα διεθνή στάνταρ.
Υπάρχουν, ωστόσο, και κράτη που υποστηρίζουν πως δεν ασχολούνται με το ζήτημα, καθώς δεν αποτελούν μέρος του προβλήματος. Η απάντηση του Συνασπισμού στα κράτη αυτά είναι προφανής: κάθε χώρα που αρνείται να επικυρώσει και να υποστηρίξει το όριο των 18 ετών, καθίσταται αυτομάτως ύποπτη για τις μελλοντικές της προθέσεις, συνιστά επομένως μέρος του προβλήματος. Στην περίπτωση που οι ισχυρισμοί της είναι ειλικρινείς, τότε κάθε χώρα που δεν αποτελεί μέρος του προβλήματος οφείλει να γίνει μέρος της επίλυσής του.

(Ελευθεροτυπία, 4/7/1999)

 

www.iospress.gr                                  ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ   -   ΤΡΙΤΟ ΜΕΡΟΣ