ΛΟΥΔΙΤΕΣ, ΤΟΤΕ ΚΑΙ ΤΩΡΑ

Η Αποκατάσταση του Στρατηγού Λουντ

1.   2.   3.


Λουδίτες του 21ου αιώνα

Επιστροφή στο σημείο εκκίνησης; Καθώς ο εικοστός αιώνας πλησιάζει πια προς το τέλος του, όλο και περισσότεροι οραματιστές μιας καλύτερης κοινωνίας τείνουν να υιοθετούν απόψεις και (εν μέρει, τουλάχιστον) μεθόδους που φέρνουν στο νου το κίνημα των λουδιτών. Η εξέλιξη αυτή δεν είναι καθόλου τυχαία αλλά, απεναντίας, ανταποκρίνεται πλήρως στα δεδομένα της εποχής μας: είτε πρόκειται για την οικολογική καταστροφή (υπαρκτή και επαπειλούμενη), είτε για τη βίαιη αναδιάρθρωση των εργασιακών σχέσεων στις καπιταλιστικές μητροπόλεις της δεύτερης βιομηχανικής επανάστασης, είτε τέλος αφορά την αποδιάρθρωση ολόκληρων κοινωνιών του Τρίτου Κόσμου μέσα από την τραυματική επαφή τους με τον κυκλώνα της παγκοσμιοποίησης, η αμφισβήτηση της τεχνολογίας και των ιδεολογημάτων της "προόδου" που συνοδεύουν την παραγωγική αξιοποίησή της αποτελεί γεγονός. Οι μορφές που παίρνει αυτό το κύμα της αμφισβήτησης κυμαίνονται, όπως είναι γνωστό, από την πιο ακραία ανορθολογική τεχνοφοβία μέχρι την απόλυτα ρασιοναλιστική πολεμική κατά των εκδοχών εκείνων της "προόδου" που, στο όνομα "αξιών" όπως ο "επιχειρηματικός πολιτισμός" και η μεγιστοποίηση των κερδών, επιδεινώνουν δραματικά τις συνθήκες ζωής εκατομμυρίων ανθρώπων. Ανάμεσα στις πιο δυναμικές εκδοχές αυτού του κινήματος, αρκετοί είναι εκείνοι που δε διστάζουν να επιδιώξουν την άμεση καταστροφή των ίδιων των μηχανημάτων που προκαλούν (ή, έστω, διευκολύνουν) αυτή την επιδείνωση. Μολονότι η πρώτη γνωστή σαφής ιδεολογική αναφορά στους λουδίτες του περασμένου αιώνα δημοσιεύτηκε μόλις το Μάρτιο του 1990, δείγματα αυτής της πρακτικής εμφανίστηκαν πολύ νωρίτερα.

Μια στοιχειώδης απόπειρα ταξινόμησης των "νεολουδίτικων" κινημάτων ανά την υφήλιο, οδηγεί στον εντοπισμό τριών διακριτών ρευμάτων, ανάλογα με τη στοχοθεσία αλλά και το κοινωνικό περιβάλλον που τα γέννησε:
* Στην πρώτη κατηγορία περιλαμβάνονται οι φορείς ενός μαχητικού οικολογικού κινήματος στις σύγχρονες καπιταλιστικές μητροπόλεις, με πρωτοπόρα την αμερικανική οργάνωση Earth First! ("Πρώτα η Γη!"). Στρατηγική της τελευταίας είναι η παρεμπόδιση των περιβαλλοντοκτόνων εκμεταλλεύσεων και αναπτυξιακών έργων "με κάθε πρόσφορο μέσο, νόμιμο ή παράνομο" -από τα μπλόκα στους δρόμους, το σκίσιμο των λάστιχων και την καταστροφή των κινητήρων των εκσκαφέων ώς το φύτεμα ατσάλινων καρφιών στα αιωνόβια δέντρα, έτσι ώστε να καταστρέφονται τα αλυσοπρίονα των ξυλοκόπων. Καθόλου συμπτωματικά, ο εκδοτικός οίκος της οργάνωσης φέρει την ονομασία "Νεντ Λουντ". Οσο για τις καταστροφές που οι μαχητές της προκαλούν στον "εχθρό", υπολογίστηκαν το 1990 σε 20-30 εκατομμύρια δολάρια το χρόνο. Αντίστοιχη -αν και μικρότερης εμβέλειας- είναι η δράση της Sea Shepherd Conservation Society, που μέχρι σήμερα έxει αναλάβει την ευθύνη για την καταστροφή επτά τουλάχιστον φαλαινοθηρικών πλοίων και την πρόκληση φθορών ύψους 2 εκατομμυρίων δολαρίων στην ισλανδική βιομηχανία επεξεργασίας των αλιεμένων κητών.
* Μια δεύτερη κατηγορία "νεολουδιτών", αρκετά μεγαλύτερη από την πρώτη, συναντάμε σε χώρες του Τρίτου Κόσμου, όπου η εισβολή της δυτικής τεχνολογίας απειλεί άμεσα την ίδια την επιβίωση των παραδοσιακών παραγωγών και των κοινοτήτων τους. Στην Ταϊλάνδη ο πληθυσμός κατέστρεψε το 1986 ένα χημικό εργοστάσιο υψηλής τεχνολογίας, ενώ την ίδια εποχή οι αγρότες στο Μαλί ξήλωναν κατ' επανάληψη τα φράγματα ενός προγράμματος ρυζοκαλλιέργειας που προέβλεπαν ότι θα τους εκτοπίσει από τη γη τους. Ακόμη πιο μαζικό είναι το φαινόμενο της βίαιης αντίστασης των ντόπιων ψαράδων της Μαλαισίας, της ινδικής χερσονήσου, της Ινδονησίας και αρκετών χωρών της Λατινικής Αμερικής στην παρουσία σκαφών βιομηχανικής αλιείας στα χωρικά τους ύδατα, με ενέδρες που συχνά καταλήγουν στην τελετουργική πυρπόληση των μηχανοκίνητων "εισβολέων".
* Λιγότερο σαφή είναι, τέλος, τα πράγματα όσον αφορά τις ανάλογες μορφές αντίστασης στην ανθρωποφάγα εισαγωγή νέων τεχνολογιών στις επιχειρήσεις των καπιταλιστικών μητροπόλεων. Ακόμη και απολύτως μη-βίαια αντιεκσυγχρονιστικά εργατικά κινήματα (όπως αυτό των τυπογράφων της "Ουάσιγκτον Ποστ", τον Οκτώβριο του 1975, ενάντια στην αντικατάστασή τους από τα κομπιούτερ της φωτοσύνθεσης) έχουν κατηγορηθεί από τους αντιπάλους τους σαν "λουδίτικα". Στην πραγματικότητα, ωστόσο, τα πραγματικά περιστατικά καταστροφής των επίμαχων μηχανημάτων είναι αρκετά περιορισμένα -όσα, τουλάχιστον, έχουν εγγραφεί στο πλαίσιο δεδηλωμένων κοινωνικών αντιστάσεων. Εντελώς διαφορετική είναι η περίπτωση της υπόγειας δολιοφθοράς, με την οποία επιχειρείται συχνά η ανάσχεση της εργοδοτικής επέλασης: "Πολλοί διευθυντές σε γραφεία κι εργοστάσια θα σας πουν, off the record, ιστορίες για μικρό-σαμποτάζ των καινούριων μηχανημάτων που είτε μετατρέπουν ειδικευμένες εργασίες σε ανειδίκευτες, είτε επιτρέπουν επιτάχυνση του ρυθμού εργασίας", επισημαίνει στο βιβλίο του ο Kirkpatrick Sale. "Οι ίδιοι ωστόσο προσπαθούν να εμποδίσουν την κυκλοφορία των ειδήσεων σχετικά με αυτές τις ενέργειες μεταξύ των εργαζομένων, με αποτέλεσμα σπάνια αυτές να παίρνουν δημοσιότητα". 


Ο "λουδίτης" που "σπάει" ανθρώπους

Μοναχικός εκπρόσωπος ενός σύγχρονου λουδιτισμού ή ένας παρανοϊκός τρομοκράτης με ιδεολογικό "πανανθρώπινο" περίβλημα, ήταν τελικά ο περίφημος "Γιουναμπόμπερ"; Η επί 17ετία βομβιστική εκστρατεία που ξεκίνησε πριν από είκοσι χρόνια ακριβώς ο Θίοντορ Κατζίνσκι εναντίον "τεχνολογικών στόχων", έφερε στο νου διαφόρων (εσκεμμένα ή όχι) τους παλιούς αντιεκσυγχρονιστές εργάτες, καταστροφείς μηχανών. Αν, όμως, ως τη δημοσίευση του υπερφίαλου (και υπερφλύαρου) μανιφέστου του "Η βιομηχανική κοινωνία και το μέλλον της" τον Οκτώβριο του 1995 (ελληνική μετάφραση στο "Γιουναμπόμπερ", εκδ. Ποντίκι, Αθήνα 1997) υπήρχε το πέπλο μυστηρίου που βοηθούσε -φιλολογική αδεία- τους συσχετισμούς με το λουδιτισμό, στη συνέχεια η οποιαδήποτε σύνδεση ήταν ατυχής.
Οπως αποκαλύφθηκε, ιδίως μετά τη σύλληψή του στις 3.4.1996, η δράση του "Γιουναμπόμπερ", που όπως είναι γνωστό κόστισε 3 νεκρούς και 23 τραυματίες, δεν είχε ουδεμία αναλογία με το μαζικό, αμυντικό και εντοπισμένο κίνημα των λουδιτών. Ούτε καν με οτιδήποτε σήμερα αναφέρεται σ' αυτό: τις κινήσεις δηλαδή βίαιης επιβράδυνσης και σαμποτάζ στην παραγωγική διαδικασία, είτε για λόγους επιβίωσης της εργατικής δύναμης, είτε για λόγους οικολογικής κοινωνικής προστασίας. Ο Κατζίνσκι δεν ήταν κοινωνικά και πολιτικά αριστερός, ούτε επιδίωξε ποτέ να αποκτήσει οποιαδήποτε σχέση με εργατικές οργανώσεις, τις αγωνίες ή τους στόχους για την επιβίωσή τους στον κεφαλαιοκρατικό τρόπο παραγωγής. Στην πραγματικότητα, ήταν ένας ματαιωμένος, πρώην ταλαντούχος, επιστήμονας, που οδηγήθηκε για διάφορους λόγους στην απομόνωση και τον ασκητισμό. Στο ίδιο του το μανιφέστο εκφράζει ανοιχτά το μίσος του για τους αριστερούς και την Αριστερά, ενώ στην αγωνία του να τιμωρήσει με όλους τους τρόπους τον τεχνολογικό δαίμονα δεν ασχολείται με τις οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες, μέσα από τις οποίες οργανώθηκε και αναπαράγεται ο βιομηχανικός κόσμος και οι ανισότητες.
Οπαδός της επιστροφής πάση θυσία στη φύση, εξιδανικεύει με αφελή νοσταλγία τα "καλά" των πρωτόγονων σχηματισμών, θεωρώντας ότι οδηγούμαστε, ως ανθρωπότητα, σε βέβαιη καταστροφή καθοδηγούμενοι αποκλειστικά από την τεχνολογία. Αν το παραλήρημά του δεν συνοδευόταν από αίμα, ο ερημίτης της Μοντάνα θα μπορούσε να καταταγεί περισσότερο σε ένα από τα πολλά φοβικά θρησκευτικά αμερικάνικα ρεύματα ακροδεξιάς απόκλισης, τύπου "αντί-666", παρά στις παραδόσεις των εργατικών αγώνων της πρώιμης βιομηχανικής εποχής.

(Ελευθεροτυπία, 2/5/1999)

 

www.iospress.gr                                  ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ   -   ΤΡΙΤΟ ΜΕΡΟΣ