ΠΑΛΑΙΣΤΙΝΙΑΚΟ ΚΡΑΤΟΣ

Η Πατρίδα Αναβάλλεται;

1.   2.   3.


Κάλπες χωρίς εκλογή

Οι πρώτες εκλογές στην Παλαιστίνη (20 Ιανουαρίου 1996) χαιρετίστηκαν από τα διεθνή μέσα ενημέρωσης ως μια θετική εξέλιξη που θα ερχόταν να εξομαλύνει τα χρόνια προβλήματα της περιοχής. Τρέχουσα υπήρξε τότε η σύγκρισή τους με τις εκλογές που δύο χρόνια πριν, τον Απρίλιο του 1994, είχαν σφραγίσει το τέλος του απαρτχάιντ στη Νότια Αφρική. Στον αντίποδα των αισιόδοξων αυτών προσεγγίσεων, ο Χάντι Αμίρ, μέλος της συντακτικής επιτροπής του περιοδικού Middle East Report και σύμβουλος της Παγκόσμιας Τράπεζας, έδινε από τότε μια διαφορετική διάσταση στα γεγονότα. Στην ανάλυσή του, οι παλαιστινιακές εκλογές ήταν αδύνατο να οδηγήσουν σε πολιτική σταθερότητα, ακριβώς επειδή δεν διέθεταν τις προϋποθέσεις που είχαν εξασφαλιστεί στη νοτιοαφρικανική περίπτωση. Στα αποσπάσματα που ακολουθούν, ο Χάντι Αμίρ συγκρίνει τα δύο εκλογικά συστήματα και εντοπίζει τις τεράστιες διαφορές τους:

Παρά τις διαφορές, οι δύο αυτές "πρώτες" εκλογές μπορούν να συγκριθούν για δύο λόγους: ο ένας είναι η ιστορική φιλία μεταξύ των Παλαιστινίων και των Νοτιοαφρικανών που μάχονταν το απαρτχάιντ, ο δεύτερος η προσπάθεια των μίντια να εμφανίσουν τις δύο εκλογές ως εξίσου ορθές λύσεις σε δύο "δύσκολες" εθνοτικές συγκρούσεις. Τα εκλογικά συστήματα, ωστόσο, αποκαλύπτουν ότι οι διαφορές είναι ουσιαστικές: η νοτιοαφρικανική ρύθμιση υπήρξε δίκαιη, κάτι που δεν ισχύει για την παλαιστινιακή περίπτωση.
Παρά τα προβλήματα, οι Παλαιστίνιοι συνέρευσαν στα εκλογικά τμήματα σε ποσοστά που θα ήταν πολύ υψηλά, αν οι Ισραηλινοί δεν απέτρεπαν ή δεν εμπόδιζαν χιλιάδες Παλαιστινίους να ψηφίσουν. Το ποσοστό έφθασε το 90% στη Λωρίδα της Γάζας, όπου δεν υπήρχε έντονη παρουσία ισραηλινού στρατού, και 68% στη Δυτική Οχθη, κυρίως λόγω της Ιερουσαλήμ και της Χεβρώνας που βρισκόταν υπό πλήρη ισραηλινό έλεγχο.
Ούτως ή άλλως, ο ρόλος του παλαιστινιακού λαού στον καθορισμό του μέλλοντός του στάθηκε περιθωριακός. Διαφορετικά εξελίχθηκαν τα πράγματα στη Νότια Αφρική, όπου επί χρόνια λειτούργησε η "Διάσκεψη για μια Δημοκρατική Νότια Αφρική", στην οποία συμμετείχαν όλα τα κόμματα. [...] Η παλαιστινιακή κοινωνία δεν είχε την ευκαιρία να γνωρίσει τέτοιες διαδικασίες. Οι κανόνες του παιχνιδιού καθορίστηκαν γρήγορα από την Παλαιστινιακή Αρχή, σε συνεργασία με το Ισραήλ, τις ΗΠΑ και τη διεθνή κοινότητα. Αυτό προκάλεσε δυσφορία και αντιδράσεις από την αριστερά, τους ισλαμιστές και ανεξάρτητους. Σχεδιασμένες έτσι ώστε να ενισχύσουν τον Αραφάτ, οι εκλογές δεν βασίστηκαν στο κυριαρχικό δικαίωμα των Παλαιστινίων, αλλά σε μια συμφωνία μεταξύ Παλαιστινιακής Αρχής και Ισραήλ.
Πριν από τις εκλογές, οι Παλαιστίνιοι είχαν μόνο λίγες εβδομάδες να πληροφορηθούν τις θέσεις των υποψηφίων. [...] Οι νοτιοαφρικανοί ψηφοφόροι είχαν ένα χρόνο να ενημερωθούν για τις θέσεις των κομμάτων. Αντιστοίχως, τα κόμματα είχαν ένα χρόνο να ανασυνταχθούν. Στα παλαιστινιακά συμφραζόμενα, το Ισραήλ και οι ΗΠΑ προώθησαν ένα σύστημα που θα ελαχιστοποιούσε τις διαφορετικές γνώμες και θα ενίσχυε τον έλεγχο του Αραφάτ. Το παλαιστινιακό εκλογικό σύστημα διαιρούσε τη Δυτική Οχθη, τη Λωρίδα της Γάζας και την Ανατολική Ιερουσαλήμ σε δεκαέξι περιφέρειες με έναν έως δώδεκα εκπροσώπους η καθεμία. Η διαίρεση της παλαιστινιακής κοινωνίας σε μικρές περιφέρειες δυσκόλεψε την εκπροσώπηση μικρών κομμάτων και την εκλογή γυναικών. Ενα μήνα πριν από τις εκλογές, οι δημοσκοπήσεις έδιναν στη Φατάχ του Αραφάτ ένα 55%. Το εκλογικό σύστημα του επέτρεψε να κερδίσει 65 από τις 88 έδρες, δηλαδή το 74%. [...] Εκτός αυτού, οι Χριστιανοί, οι οποίοι εκπροσωπούν το 3% του πληθυσμού απέκτησαν με το σύστημα των ποσοστώσεων 7% των εδρών. Την εποχή των εκλογών, πολλοί Παλαιστίνιοι, Χριστιανοί και μη, διαμαρτυρήθηκαν για τη ρύθμιση, θεωρώντας ότι επιδεινώνει τις σχέσεις μεταξύ Χριστιανών και Μουσουλμάνων στο εσωτερικό της παλαιστινιακής κοινωνίας.

ΣΤΟ ΟΡΙΟ

ΝΕΚΡΟΙ. Απολογισμός της συνεχιζόμενης καταστολής, όπως αυτή αποτυπώνεται στις στατιστικές του Ισραηλινού Κέντρου για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα στα Κατεχόμενα Εδάφη (B'Tselem): από τις πρώτες συμφωνίες του Οσλο (13/9/93) μέχρι τα τέλη Φεβρουαρίου 1999, 271 Παλαιστίνιοι σκοτώθηκαν από τις ισραηλινές δυνάμεις ασφαλείας κι άλλοι 59 από οπλισμένους εβραίους εποίκους στα Κατεχόμενα (στους οποίους πρέπει να προστεθούν άλλοι 11 κι 6, αντίστοιχα, στο ίδιο το Ισραήλ). Την ίδια περίοδο, από ενέργειες Παλαιστινίων σκοτώθηκαν στα μεν Κατεχόμενα 44 ισραηλινοί πολίτες και 48 στρατιωτικοί, στο δε Ισραήλ 124 πολίτες και 41 στρατιωτικοί. Ο κατάλογος συμπληρώνεται με 15 αλλοδαπούς που έπεσαν θύματα Παλαιστινίων και άλλους 5 που σκοτώθηκαν από τις ισραηλινές δυνάμεις ασφαλείας.

ΚΑΤΕΔΑΦΙΣΕΙΣ. Προσφιλής στις ισραηλινές αρχές μέθοδος "πολεοδομικής εθνοκάθαρσης" αλλά και συλλογικής τιμωρίας των οικογενειών των "τρομοκρατών", συνεχίζεται με αμείωτη ένταση παρά τις ειρηνευτικές συμφωνίες. Περισσότερα από 700 παλαιστινιακά σπίτια έχουν κατεδαφιστεί από το στρατό την τελευταία πενταετία κι άλλα 2.000 περίπου περιμένουν στη σειρά. Το 1998 έγιναν συνολικά 147 κατεδαφίσεις: 45 στην Ανατολική Ιερουσαλήμ, 100 στην υπόλοιπη Δυτική Οχθη και 2 στη λωρίδα της Γάζας (AFP 6/1/99).

ΠΑΡΑΚΑΜΠΤΗΡΙΟΙ. Οι 26 δρόμοι ταχείας κυκλοφορίας που συνδέουν τους εβραϊκούς Οικισμούς Εποίκων μεταξύ τους και με τα ισραηλινά "μετώπισθεν" κατασκευάστηκαν μετά το 1993 στη Ζώνη Γ. Το μήκος τους ξεπερνά τα 220 χιλιόμετρα και για την κατασκευή τους απαλλοτριώθηκαν με συνοπτικές διαδικασίες (τυποποιημένη εντολή κατάσχεσης από τις στρατιωτικές αρχές) κάπου 40.000 στρέμματα παλαιστινιακής γης, από τα οποία 5.000 στρέμματα αμπελιών στην περιοχή της Χεβρώνας. "Μια ματιά στην τοπογραφία των δρόμων αυτών", επισημαίνει ο παλαιστίνιος γεωγράφος Χαλίλ Ταφάκι, "αποκαλύπτει ότι δεν έχουν σχεδιαστεί για να εξυπηρετήσουν μόνο τις ανάγκες μεταφοράς των εβραϊκών οικισμών. Πρωταρχικός τους σκοπός είναι να περικυκλώνουν και να ελέγχουν τις βασικές παλαιστινιακές περιοχές, έτσι ώστε να μπορούν να διαχωριστούν στρατιωτικά η μια από την άλλη" (Graham Usher "Closures, cantons and the Palestinian covenant", Middle East Report 4-6/1996).

ΝΕΡΑΚΙ. Αγαθό σπάνιο σήμερα στην περιοχή, και ακόμη σπανιότερο στο ορατό μέλλον, θα έπρεπε να μοιραστεί ακριβοδίκαια. Το 80% των υδάτινων πόρων στη λωρίδα της Γάζας βρίσκονται στη Ζώνη Γ, υπό πλήρη δηλαδή ισραηλινό έλεγχο, ενώ ανάλογη είναι η κατάσταση και στη Δυτική Οχθη. Οι συνέπειες αυτής της ανισορροπίας είναι ευνόητες, και ουδόλως απαλύνονται από τις διατάξεις των ειρηνευτικών συμφωνιών που δεσμεύουν τυπικά το Τελ Αβίβ να παρέχει στα Κατεχόμενα 25 εκατομμύρια κυβικά μέτρα νερού το χρόνο. "Το Ισραήλ μας δίνει νερό μονάχα αφού γεμίσουν οι πισίνες των Εποίκων του", κατήγγειλε στις 17 Μαρτίου ο παλαιστίνιος υπουργός Περιβάλλοντος Γιουσέφ Αμπού Σαφίγε, επισημαίνοντας ότι η χορήγηση νερού στη Γάζα είναι μόλις 10 λίτρα νερού ανά κάτοικο την ημέρα (20% του διεθνούς μίνιμουμ) και πως στη Δυτική Οχθη οι 150.000 Εποικοι δέχονται 400 φορές περισσότερο νερό απ' ό,τι οι 1.800.000 Παλαιστίνιοι (Assossiated Press 17/3/99).

ΧΑΡΤΟΥΡΑ. Ακόμη και στη Ζώνη Α, που τυπικά τελεί υπό πλήρη παλαιστινιακή εξουσία, η ισραηλινή διοίκηση είναι πανταχού παρούσα: "Πιστοποιητικά γέννησης, ταυτότητες, διπλώματα οδήγησης, αιτήσεις διαφόρων ειδών, ακόμη και παλαιστινιακά διαβατήρια, όλα πρέπει να καταγράφονται και να επικυρώνονται από την ισραηλινή στρατιωτική διοίκηση, προκειμένου να αποκτήσουν επίσημο στάτους. Η διαφορά είναι ότι οι Παλαιστίνοι εκτός Ιερουσαλήμ τώρα διεξάγουν αυτές τις διαδικασίες μέσω της Παλαιστινιακής Αρχής και όχι άμεσα, με αποτέλεσμα σημαντικές καθυστερήσεις και απογοήτευση" (Mouin Rabbani "Palestinian authority, Israeli rule", Middle East Report 10- 12/199, σ.5).


ΔΙΑΒΑΣΤΕ

Edward W. Said "Peace and its discontents. Gaza-Jericho, 1993-1995" (Λονδίνο 1995, εκδ. Vintage). Oξύτατη -και σε μεγάλο βαθμό δικαιωμένη από τις μετέπειτα εξελίξεις- κριτική της "ειρηνευτικής" διαδικασίας που εγκαινιάστηκε με τη Διακήρυξη Αρχών του Οσλο. 

Bernard Botiveau "L' Etat palestinien" (Παρίσι 1999, εκδ. Presses de Sciences Po). Συνοπτική παρουσίαση της πορείας προς την ανακήρυξη ενός ανεξάρτητου παλαιστινιακού κράτους, από έναν γάλλο ερευνητή.

"Israel and Palestine. Two states, Bantustans or binationalism?" (Middle East Report, τ.201, 10-12/1996). Αφιέρωμα της γνωστής επιθεώρησης στην παλαιστινιακή πραγματικότητα, όπως αυτή καταγράφεται την επαύριο του "Οσλο ΙΙ". Αρθρα για το καθεστώς των "θυλάκων", το ανεπίλυτο προσφυγικό ζήτημα, τους πολιτικούς κρατούμενους, την οικονομία και τα πολιτικά δικαιώματα.

Peace Documents (http://www.alquds.org/palestine/peace/docs/). Τα πλήρη κείμενα των συμφωνιών της περιόδου 1993-1995, μαζί με τα επιμέρους παραρτήματά τους. Διαφωτιστικά όσον αφορά τη διατήρηση του ασφυκτικού ισραηλινού ελέγχου πάνω σε κάθε πτυχή της ζωής των Παλαιστινίων.

Amnesty International "Israel / Occupied Territories and the Palestinian Authority. Five years after the Oslo Agreement: human rights sacrificed for `security'" (Σεπτέμβριος 1998). Η συνεχιζόμενη θυσία των ανθρώπινων δικαιωμάτων στο όνομα της "ασφάλειας", μέσα από την εμπεριστατωμένη καταγραφή της Διεθνούς Αμνηστίας.

Helena Cobban "The PLO. People, power and politics" (Καίμπριτζ 1984, εκδ. Cambridge University Press). Η ιστορία της PLO, από τη γέννηση του εθνικού παλαιστινιακού κινήματος ώς τις παραμονές της Ιντιφάντα. Διεισδυτική ακαδημαϊκή μελέτη, από τις καλύτερες που έχουν δημοσιευθεί μέχρι σήμερα.

ΔΕΙΤΕ

Χάννα Κ. (Hanna K.) του Κώστα Γαβρά (1980). Η καθημερινότητα της καταστολής και της "ήπιας εθνοκάθαρσης" στα Κατεχόμενα Εδάφη, μέσα από τη δήμευση του σπιτιού ενός Παλαιστίνιου από τις ισραηλινές αρχές.

On our land της Αντόνια Κάτσια (1981). Ντοκιμαντέρ για το ίδιο θέμα, με κεντρικό άξονα τη σταδιακή αρπαγή της αραβικής γης από το Ισραήλ και τη μετατροπή των Παλαιστινίων σε παρίες στην ίδια τους τη χώρα.

(Ελευθεροτυπία, 25/4/1999)